________________
સિદ્ધસેન શતક [] ૧૪૫
F૪
તત્ત્વજ્ઞાન વૈરાગ્યનું જનક છે न दोषदर्शनाच्छुद्धं
वैराग्यं विषयात्मसु। मृदुप्रवृत्त्युपायोऽयं
તત્ત્વજ્ઞાન પર સિતમ. (૧૦.૨૦) વિષયોમાં – ઈન્દ્રિયસુખોમાં રહેલા દોષોનું દર્શન કરવાથી આવનારો વૈરાગ્ય શુદ્ધ નથી હોતો. લોકોને સન્માર્ગમાં વાળવા માટે તે એક સુગમ ઉપાય છે, પરંતુ ખરું કલ્યાણ તો તત્ત્વની સમજણથી થાય છે.
દશમી બત્રીસીમાં ધર્મની અંતરંગ વાતોનું સંકલન છે. આમાં દિવાકરજીની ધર્મવિષયક ફિલસૂફી આપણને જાણવા મળે છે. એમના વિચારો ઘણી વાર પ્રચલિત ધારણાથી જુદા નીકળે છે.
ધાર્મિક જીવનમાં વૈરાગ્યનું સ્થાન ઊંચું ગણાય છે. દુન્યવી સુખો કે સંબંધોનું વ્યક્તિને જોરદાર આકર્ષણ હોય છે. સાંસારિક વૈભવો અને સંબંધો બંધનરૂપ છે; એમાંથી મુક્ત થયા વગર આધ્યાત્મિક વિકાસ લક્ષ્ય નથી. આ આકર્ષણને તોડવા માટે ઈન્દ્રિયસુખ અને દુન્યવી પદાર્થો કેટલા નાશવંત છે, ભવિષ્યમાં દુર્ગતિકારક છે, વર્તમાનમાં ઉપાધિરૂપ છે વગેરે દોષોના વર્ણન દ્વારા વૈરાગ્યની પ્રેરણા અપાતી હોય છે. વિષયસુખોમાં જે દોષો બતાવવામાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
