________________
સિદ્ધસેન શતક [] ૧૪૧
કર
અનેકાંતવાદની અનિવાર્યતા
છે
नाहमस्मीत्यसद्भावे
___ दुःखोद्वेगहितैषिता। न नित्यानित्यनानैक्य'
દ્ગદ્યત્તપતિ:JI (90.99) હું છું” એ અનુભવ થતો જ ન હોય તો દુઃખનો ઉદ્વેગ અને સુખની અભિલાષા પણ ન હોય. ચૈતન્યતત્ત્વ નિત્ય છે, અથવા અનિત્ય છે, એક છે કે અનેક છે, કર્તા છે કે કર્તાનથી વગેરેમાંથી કોઈ એક પક્ષ ગ્રહણ કરવામાં આવે તો પણ દુઃખષ અને સુખાભિલાષા શકય ન રહે.
શરીર અને મન ભૌતિક રચના છે. એમાં અબુદ્ધિ થવી એ ભ્રાંતિ છે. એમાંથી રાગ-દ્વેષ જન્મે છે. આ ભ્રાંતિ ટળે તો રાગ-દ્વેષાદિ ન થાય. આ વિષયમાં થોડો ખુલાસો કરવાનો રહે છે તે આ શ્લોકમાં દિવાકરજી કરે
જૈન વિચારધારા એકાંતવાદથી દૂર રહે છે. જીવન એ શરીર-મનની પલટાતી અવસ્થાઓની એક વહેતી ધારા જ છે, ચૈતન્ય જેવી સ્વતંત્ર વસ્તુ છે જ નહિ-એવા નિષ્કર્ષ પર આવવું એકાંતવાદ ગણાશે. “હું છું' એ ભાન ૪. નાનેરૂં, ° - મુદ્રિત પાઠ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
