________________
સ્થિરાદષ્ટિની સઝાય
શબ્દાદિ વિષયોમાં આનંદ ન આવે. આવી સ્થિતિ જેણે પ્રાપ્ત કરી છે એવા યોગીઓ જ તેનું વર્ણન કરી શકે છે. જેમાં સર્વાતિશાયી આનંદ માનતા હોઈએ તેને છોડીને અન્યત્ર આનંદને અનુભવી શકતા નથી... એ વાત આપણને સૌને થોડાઘણા અંશે પ્રતીત છે. તેનો વિચાર કરીએ તો આ દષ્ટિમાં વર્તતા આત્માઓની સ્થિતિ આપણે સમજી શકીશું. સંસારમાં બેઠા હોવાના કારણે રાતદિવસ વિષયાદિની જ પ્રવૃત્તિ ચાલુ હોવા છતાં મન માત્ર પ્રાપ્ત થયેલા જ્ઞાનમાં જ રમતું હોય ત્યારે સહજપણે સાધક આ દષ્ટિમાં જ્ઞાનસ્વરૂપ આનંદાત્મક સુંદર કોટિના યશનો વિલાસી બને છે. આત્મા કે આત્માના ગુણોમાં જ જેને વિલાસ કરવાનું સદ્ભાગ્ય પ્રાપ્ત થાય છે તે પુણ્યાત્માઓને આ જગતમાં કોઈ પણ વસ્તુની ઈચ્છા રહેતી નથી. આત્મા કે આત્મગુણોથી તદ્દન વિલક્ષણ-ભિન્ન એવા આ જગતના સર્વ પદાર્થો કોઈ પણ રીતે આત્મકલ્યાણકર નથી-એવું સમજાયા પછી ખરેખર જ આ જગતના કોઈ પણ પદાર્થની આશા-ઈચ્છા રહેતી નથી.
સ્થિરાદષ્ટિમાં પ્રાપ્ત થતી આ એક અનુપમ સિદ્ધિ છે. અનાદિ કાળથી વિષયસુખના વિકાસના કારણે જીવને આત્માદિનો વિચાર જ આવતો ન હતો. વેદસંવેદ્યપદની પ્રાપ્તિ વગેરેના કારણે હવે જીવને આત્મગુણાદિનો વિચાર જ નહિ, તેમાં આનંદ પણ આવે છે. રસથી કરેલી પ્રવૃત્તિમાં રસ રહેતો નથી અને નીરસ લાગતી પ્રવૃત્તિમાં હવે રસનો પાર નથી. આ એક અપૂર્વ અને અભુત સિદ્ધિ છે. પાંચમી દષ્ટિમાં અને ચોથા ગુણસ્થાનકે જો આવી પરિણતિ હોય તો છઠ્ઠીસાતમા ગુણસ્થાનકની પરિણતિ કેવી હશે-તેની કલ્પના કરીએ તો સમજાશે કે મોક્ષપ્રાપ્તિની સાધના કેટલી કઠોર છે ! પુણ્યથી પ્રાપ્ત થનારાં સુખો કે તેનાં સાધનો પ્રત્યેનો રાગ દૂર ન થાય તો કોઈ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
