________________
યોગદષ્ટિ-એક પરિશીલન
૯૩
છે. સૂક્ષ્મબોધ અને ઈન્દ્રિયોનો પ્રત્યાહાર : આ બેનો સુમેળ-એ આ દષ્ટિની ખૂબ જ સ્પષ્ટ વિશેષતા છે. સંસારની અસારતા સમજવામાં કોઈ જ ખામી ન હોય અને એ સમજણ જ ઈન્દ્રિયોને વિષયોથી દૂર રાખતી હોય તો આત્મતત્ત્વ વિના બીજા બધા જ ઉપાયો અસાર લાગે એ સહજ છે. સ્થિરાદષ્ટિના અભાવમાં અત્યાર સુધી એવું જ્ઞાન ન હોવાથી કોઈ વાર પુણ્યથી મળતાં સુખ અને તેનાં સાધનમાં કોઈ કોઈ વાર ઉપાદેયતા જણાતી હતી. પરંતુ આ દષ્ટિમાં એવી ઉપાદેયતા વર્તાતી નથી-આ વાતને સ્પષ્ટ કરતાં પાંચમી ગાથામાં ગ્રંથકાર પરમર્ષિ ફરમાવે છે કેશીતળ ચંદનથી પણ ઉપન્યો, અગ્નિ દહે જિમ વનને રે, ધર્મજનિત પણ ભોગ ઈહાં તિમ, લાગે અનિટ તે મનને રે,
એ ગુણનાપા આ ગાથાનો અર્થ ખૂબ જ સ્પષ્ટ છે. ‘સ્થિરાદષ્ટિ' પ્રાપ્ત થવા પૂર્વે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ પુણ્યના ઉદયે પ્રાપ્ત થનારાં સુખાદિની પ્રત્યે જીવને ખૂબ જ આકર્ષણ હતું. એની પ્રાપ્તિ માટે ગમે તેવા પાપ કરવાં પડે તો તે કરવાની જીવની તત્પરતા પણ હતી. ત્યાર બાદ યોગદષ્ટિ તરફ જીવનું પ્રસ્થાન થવાથી ક્રમે કરીને સુખાદિ પ્રત્યેનું આકર્ષણ થોડું ઓછું થવાથી સુખાદિની પ્રાપ્તિ માટે પાપ કરવાની વૃત્તિ દૂર થવા લાગી. હવે આ સ્થિરાદષ્ટિની પ્રાપ્તિ થવાથી તો સુખાદિની પ્રાપ્તિ માટે કાંઈક કરવાની વૃત્તિ જ દૂર થવા લાગે છે, અર્થાત્ સુખાદિ માટે કાંઈ પણ કરવાનું મન જ થતું નથી. સુખની ભયંકરતા પ્રતીત થવાથી સાધક પોતાના મનને સુખાદિથી દૂર રાખે છે. જે પુણ્ય; પાપ કરાવીને સુખાદિને આપતું હતું-એવા પુણ્યને તો સારું માનવાનો અહીં કોઈ જ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
