________________
યોગદષ્ટિ-એક પરિશીલન
@ પાંચમી સ્થિરાદષ્ટિની સઝાય છે
આઠ દૃષ્ટિની સક્ઝાયની પાંચમી ઢાળથી સ્થિરાદષ્ટિનું વર્ણન કરાય છે. મિત્રાદિ ચાર દષ્ટિનું વર્ણન કરીને પાંચમી દષ્ટિનું વર્ણન શરૂ કરતાં આ પાંચમી દષ્ટિને મહોદયરૂપે વર્ણવી છે. મિત્રાદિ ચાર દષ્ટિ અને આ સ્થિરાદષ્ટિ, આ બેના સ્વરૂપનો વિચાર કરીએ તો; જે કાર્ય ચાર ચાર દષ્ટિઓમાં થયું ન હતું એ કાર્ય પાંચમી દષ્ટિમાં થાય છે-એ સમજાયા વિના નહિ રહે. મોક્ષે જવાની ઈચ્છા થયા પછી તેને પ્રાપ્ત કરવાના માર્ગસંબંધી ઉત્કટ કોટિની જિજ્ઞાસા, માર્ગશ્રવણ અને માર્ગના ગણનાપાત્ર જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થવા છતાં મોક્ષ મેળવવા માટેના જરૂરી સાધનની પ્રાપ્તિ મિત્રાદિ ચાર દષ્ટિઓમાં થઈ ન હતી. મોક્ષના સ્વરૂપાદિના જ્ઞાનના કારણે તેને મેળવવાની ઈચ્છા વધતી જાય અને તેના સાધનની પ્રાપ્તિ ન થાય એટલે સ્વાભાવિક જ સાધકને દુઃખ થાય-એ સમજી ન શકાય એવી વાત નથી. મિત્રાદિ ચાર દષ્ટિમાં આવી દુઃખપ્રદ વિષમ સ્થિતિનો સતત અનુભવ કર્યા પછી આ સ્થિરા નામની પાંચમી દષ્ટિમાં મોક્ષ મેળવવા માટેના સાધનભૂત સમ્યગ્દર્શનાદિની પ્રામિ થવાથી સાધકને પોતાના મહોયની પ્રતીતિ થાય છે. આવા મહોદયની પ્રાપ્તિમાં કારણ સ્વરૂપ આ પાંચમી દષ્ટિનું સ્વરૂપ વર્ણવતાં પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજા ફરમાવે છે કેદષ્ટિ સ્થિરામાં દર્શન નિત્યે, રતનપ્રભાસમ જાણો રે, ભ્રાંતિ નહિ વળી બોધ તે સૂમ, પ્રત્યાહાર વખાણો રે, ૧૫ એ ગુણ વીર તણો ન વિસારું, સંભારું દિનરાત રે, પશુ ટાળી સુરરૂપ કરે જે, સમકિતને અવદાત રે, Iએ ગુણગારા
સ્થિરા નામની પાંચમી દષ્ટિમાં રત્નની પ્રભા જેવું દર્શન નિત્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
