________________
૧૦૦
કાન્તાદૃષ્ટિની સઝાય
આવે. પરંતુ એવા રોગને રોગ તરીકે માન્યા વિના યોગમાર્ગમાં સ્થિર રહેવું એ યોગીઓનું કર્તવ્ય છે. યોગના અચિન્ય સામર્થ્યથી યોગીઓ માટે એ ખૂબ જ સરળ બને છે. શરીરની મમતા ન ઊતરે તો “અરોગ” ગુણ પ્રાપ્ત કરી શકાશે નહિ. શરીર છે ત્યાં સુધી રોગ તો છે જ. એ રોગને ગણતરીમાં લીધા વિના યોગમાર્ગની સાધનાને અખંડિત રાખવી એ “અરોગ” ગુણ છે.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ શરીર પ્રત્યે પણ મમત્વને નહિ કરનારા યોગીપુરુષો નિપુર નથી હોતા. સ્વભાવથી જ સર્વ જીવો પ્રત્યે મૈત્રીને સેવનારા યોગીઓ નિરંતર બીજાના હિતને આંખ સામે રાખી પોતાનાં સુખાદિના અર્થે કોઈનું પણ અહિત ન થાય એનું ધ્યાન રાખતા હોય છે. શરીરસંબંધી દુ:ખ સહન ન થાય એટલે અસહિષ્ણુતા જજો. અસહિષ્ણુતા આવે એટલે જીવમાત્ર પોતાના જ સુખનો વિચાર કરતો થઈ જાય અને એમાંથી જ પછી નિષ્ફરતા જન્મતી હોય છે. યોગીઓ આવા નિષ્ફર હોતા નથી. સર્વ જીવોની કર્મપરવશતાને જાણ્યા પછી સૌની પ્રત્યે હૈયામાં મૃદુભાવ આવે એ સમજી શકાય છે.
વિષયાદિનું આકર્ષણ ઓછું થવાથી આહારપાનાદિના સંયમના કારણે યોગીઓને વડીનીતિ(સ્પંડિલ જવું) અને લઘુનીતિ (માતરું કરવા જવું) આ બે નીતિ અલ્પ પ્રમાણમાં હોય છે. એ બન્ને નીતિઓનું પ્રમાણાધિક્ય જીવની રોગાવસ્થાદિના કારણે હોય છે. યોગીઓની એવી અવસ્થા ન હોવાથી સ્વાભાવિક જ એ બન્ને નીતિઓ અલ્પ પ્રમાણમાં હોય છે. આવી અલ્પતા ન હોય તો યોગની સાધનામાં સતત વિક્ષેપ પડવાથી સાધનામાં સાતત્ય જળવાય નહિ. શ્રી જિનકલ્પિકાદિ મહામુનિઓ છ મહિના સુધી સર્વથા બન્ને નીતિઓ વિના સાધના કરવાનું જે સામર્થ્ય ધરાવે છે, એ સામર્થ્યનો જ અહીં પાંચમી દષ્ટિના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
