Agam 02 Ang 02 Sutrakrutangsutra Vol 1 Niryukti

SR No.: 001152
Original Sutra Author: Bhadrabahuswami
Author: Punyavijay
Publisher: Prakrit Granth Parishad
Publication Year: 1975
Total Pages: 262
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Metaphysics, G000, G001, & agam_sutrakritang
File Size: 8 MB

Page 32

सुतगा० १-२ ]
सूयगडंगसुतं बिइयमंगं पढमो सुयक्खंधो ।
२१
वा, तो तम्मि उच्चारिते समाणे केसिंच भगवंताणं केइ अत्याधिकारा अधिगता भवंति, केइ अणधिगता, तो तेसिं अणभिगाणं अत्थाणं अभिगमणट्ठताए पएण पयं वत्तइस्सामि । तत्थ —
संहिता य पदं चैव पयत्थो पदविग्गहो । चालणा पञ्चवत्थाणं छव्विधं विद्धि लक्खणं ॥ १ ॥”
[ अनुयोगद्वारसूत्रे सू० १५५ पत्र २६१]
तत्थ संहितासुत्तं इमं -
* १. वुज्झिज्ज तिउहिजा बंधणं परिजाणिया ।
किमी बंधणं धीरे ? किं वा जाणं तिउहति ? ॥ १ ॥
बुझति । कुत्र बुध्येत ? धर्मे बुध्येत इति, बुज्झितं वा बुज्झेज्ज । बुज्झेज्जा त्रिकालप्रहणम्, बुद्धो तमेवार्थ पुनः पुनर्बुध्यते, बुध्यमानो वा बुध्येत । किं पुनः तं ? बुज्झेज्ज वा उवलभेज्ज वा भिंदेज वा । एवमन्येऽपि ज्ञानार्था धातवो वक्तव्याः, तद्यथा जहेज्ज वा आगमेज्ज वा । समयो ति अधियारो प्रस्तुतः, स च त्रिविधः, तद्यथा - १ पर २ 10 तदुभयश्च ३ । समयः स्वभाव इति कृत्वा तेषां स्वभावं बुध्येत, 'के नु सम्यक्प्रतिपन्नाः ? के मिध्याप्रतिपन्नाः ?” इत्येवं सर्वाध्ययनाधिकारं बुध्यते । अथवा बन्धं बन्धहेतुं वा बुध्येत । अत्राह — अविशिष्टमेवापदिष्टं 'बुध्येत' इति, न त्वपदिष्टम् 'इत्थं नाम बुध्येत बन्धं बन्धहेतुं ?,' उच्यते —— नन्वपदिष्टमत्रैव द्वितीयपादेन 'बंधणं परिजाणिया' इति, तेनानुक्तमपि ज्ञायते यथा 'बन्धं बन्धहेतूंच बुध्येत' । तत्र बन्धहेतुः प्रमादः साम्परायिकस्य कर्मणः, राग-द्वेष-मोहा वा पाणातिवातमातिगाणि वा मिच्छादंसणस ल्लपज्जवसाणाणि आरंभ-परिग्गहा वा, एवं बंधहेतू बुज्झेज्ज । एत एव विवरीता मोक्खहेतवो भवंति ते वि 15 बुज्झितव्त्रा भवंति। उक्तो बन्धहेतुः । बन्धस्तु प्रकृति- स्थित्यनुभाव प्रदेशा वक्तव्याः । तिउट्टेज त्ति त्रोडेज्ज । सा दुविधाtoesोडणा य भावनोडणा य । दव्वे देसे सव्वे य । देसे एगतंतुणा एगगुणेण वा छिण्णेण दोरो त्रुट्टो बुज्झति, सव्वेण वि त्रुटो त्रुटो चैव भणति । भावतोट्टणा भावेणैव भावो त्रोटेतव्वो णाण-दंसण-चरित्ताणि अत्रोडयित्ता तेहिं चैव करणभूतेहिं अण्णाण-अविरति-मिच्छादरिसणाणि त्रीडितव्वाणि जधुदिट्ठा वा पमातादिबंधहेतू त्रोडेज, बंधं च अट्ठकम्मणियलाणि त्रोडेज्ज । [ कहंं ?] उच्यते —— बंधणं परिजाणिया, बन्धस्तद्धेतवचोक्ताः, तं णु जाणणापरिण्णाए णाऊण पञ्चक्खाणपरिणाए 20 तिउट्टे । एतद् बन्धानुलोम्यात् सूत्रं गतम् इतरथा हि बुज्झेज्ज त्ति वा परिजाणेज्ज त्ति वा एकट्ठमिति कातुं तेन शुद्धः सन् बन्धनं परिज्ञाय तत् त्रोडेज्ज । अथवा बुज्झेज त्ति जाणणापरिण्णा गहिता, बंधणं परिजाणेञ्ज ति पञ्चक्खाणपरिणा । किमाहु बंधणं धीरो, किमिति परिप्रश्ने, आहुरिति एकान्तपरोक्षे, भगवति सिद्धिं गते जम्बूस्वामी अजसुधम्मं पुच्छतिकिमाहु बंधणं धीरे ? । तत्थ बंधो अट्टप्पगारं कम्मं । चतुव्विधो बन्धहेतू । अत्राह — इह सूत्रे नोक्ता बन्धहेतवो न चानुतमुक्तं स्यात् एवमुक्तमपि अनुक्तमस्तु, उच्यते — बन्धने उक्त बन्धो बन्धहेतुश्च अपदिष्टो भवति । धीरो इति बुद्ध्यादीन 25 गुणान् दधातीति धीरः । पुनराह — किं वा जाणं तिउद्धति ?, उच्यते - अथातः इहैव व्याकरणे तमेव बन्धं बन्धहेतूंच जाणणापरिण्णाए णातुं पञ्चक्खाणपरिण्णाए पडिसेहेतुं पच्छा तिउट्टति । तिउदृइ ति बंधणाई तोडेइ, सो वा बंधणेहिं भिन्नो टति । अधवा पुव्वद्धेण उद्देसो, पच्छद्वेण पुच्छा, बितियसिलोगेण वागरणं, तेन कारणे कार्यवदुपचारं कृत्वा बन्धनमपदिश्यते ॥ १ ॥
1
२. चित्तमन्तमचित्तं वा परिगिज्झ 'किसामवि । अण्णं वा अणुजाणांति एवं दुक्खा ण मुञ्चति ॥ २ ॥ चित्तमन्तमचित्तं वा० सिलोगो । उक्तं हि "आरम्भ - परिग्रहौ बन्धहेतू" [
5
१ तिउट्टेज्जा खं १ खं २ तितुट्टेजा पु १ | तिकुट्टेज्जा पु२ ॥ २ किमाह खं १ ख २ पु २ ॥ ३ वीरे खं १ खं २ पु २ वृ० दी० ॥ ४ खः परः तदु मु० ॥ ७ मतम खं १ ॥ ८ कसामवि खं १ ॥ ९ एवं खं २ पु १ पु २ ॥
५ तत्तूपदिष्ट पु० ॥ ६ वि त्रुटो चेव वा० मो० ॥ १० मुच्चती खं १ पु १ ॥
] येsपि च रागादयः तेऽपि
30