Page Text
________________
ધર્મદષ્ટિ, ગુણવિકાસ અને સાધનાપથ : ૨૩
૬૫
ઉ4 -
બે હજાર વર્ષ ઉપર થઈ ગયેલ વિદ્વાન જેન શ્રમણ શ્રી ઉમાસ્વાતિ વાચકે પોતાના “તત્ત્વાર્થાધિગમ-સૂત્ર'ના સૂત્ર ૭-૧૭માં(મારાન્ત સંવના નોષિતામાં ગૃહસ્થની આત્મસાધનામાં અંતિમ સંલેખનાનો સ્પષ્ટરૂપે સમાવેશ કર્યો છે. આ સૂત્ર ઉપર વિવેચન કરતાં તે એ આપઘાત કહેવાય કે નહીં એ શંકાનું સમાધાન કરતાં પૂ. પ્રજ્ઞાચક્ષુ પંડિતવર્ય શ્રી સુખલાલજીએ જે કહ્યું છે તે આ સ્થાને સમજવા જેવું છે :
કષાયનો અંત આણવા માટે તેમને નભવાનાં અને તેમની પુષ્ટિનાં કારણો ઘટાડવાપૂર્વક તેમને પાતળા કરવા તે “સંલેખના'. આ સંલેખનાનું વ્રત ચાલુ શરીરનો અંત આવે ત્યાં સુધી લેવાતું હોવાથી, તે “મારણાંતિક સંલેખના' કહેવાય છે. એવું સંલેખના-વ્રત ગૃહસ્થો પણ શ્રદ્ધાપૂર્વક સ્વીકારી તેને સંપૂર્ણ પાળે છે, તેથી જ ગૃહસ્થને એ વ્રતના આરાધક કહ્યા છે. પ્ર. – સંલેખનાદ્રત લેનાર અનશન-આદિ દ્વારા શરીરનો અંત આણે એ
તો આત્મવધ થયો, અને આત્મવધ એ અહિંસા જ છે; તો પછી એને વ્રત તરીકે ત્યાગધર્મમાં સ્થાન આપવું કેવી રીતે યોગ્ય ગણાય? દેખીતું દુઃખ હોય, દેખીતો પ્રાણનાશ હોય તેટલા માત્રથી તે હિંસાની કોટિમાં નથી આવતાં. યથાર્થ હિંસાનું સ્વરૂપ રાગ, દ્વેષ અને મોહની વૃત્તિથી ઘડાય છે. સંલેખનાવતમાં પ્રાણનો નાશ છે ખરો, પણ તે રાગ, દ્વેષ કે મોહથી ન થતો હોવાને લીધે હિંસા-કોટિમાં આવતો નથી; ઊલટું નિર્મોહપણું અને વીતરાગપણે કેળવવાની ભાવનામાંથી એ વ્રત જન્મે છે, અને એ ભાવનાની સિદ્ધિના પ્રયત્નને લીધે જ એ વ્રત પૂર્ણ થાય છે. તેથી તે હિંસા નહિ, પણ શુભ ધ્યાન કે શુદ્ધ
ધ્યાનની કોટિમાં મૂકવા લાયક હોઈ, ત્યાગધર્મમાં સ્થાન પામ્યું છે.” પંડિતજીના આવા સ્પષ્ટ, તર્કયુક્ત, મર્મસ્પર્શી નિરૂપણ પછી કોઈના ય મનમાં સંથારો તે આપઘાત એમ જરાસરખી પણ શંકા હોય તો તે નાબૂદ થઈ જવી જોઈએ. ઇચ્છીએ કે મુંબઈના કોરોનર પણ આ વ્રતને આમ સમજીને પોતાનો મત ફેરવે.
વળી, સામાન્ય દૃષ્ટિએ વિચાર કરીએ તો આપઘાતની પાછળ ક્રોધ, નિરાશા, હતાશા, અતિઉદ્વેગ, અસહ્ય વેદના કે પ્રાસંગિક આવેશ જ કામ કરતો હોય છે. જ્યારે સંથારામાં સ્વસ્થ ચિત્તની શાંત વિચારણા કામ કરતી હોય છે; એ વિચારણાનું મૂળ દેહ અને આત્માના જુદાપણાના ભાનમાં રહેલું છે. ગીતાની ન છિન્ન રાત્રળ, નૈનં રતિ પાવ: (અર્થાતુ એ આત્માને ન તો શસ્ત્રો છેદે છે, ન તો અગ્નિ બાળે છે)- એ ઉક્તિની જેમ જેને આત્માના અમરપણાની અને દેહના વિનશ્વરપણાની પ્રતીતિ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001145 |
| Book Title | Jinmargnu Anushilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ratilal D Desai, Nitin R Desai |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 561 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Religion, & Articles |
| File Size | 9 MB |