________________
ધર્મદૃષ્ટિ, ગુણવિકાસ અને સાધનાપય : ૧૩
(૧૩) અસ્તેય અને અપરિગ્રહ ઃ એકબીજાનાં પૂરક
વ્યક્તિના વિકાસની દૃષ્ટિએ જેમ અસ્તેય અને અપરિગ્રહ વ્રતની જરૂર છે તેમ સમાજના ઉત્કર્ષ માટે પણ આ બંને વ્રત ખૂબ જરૂરી છે. સમાજવ્યવસ્થા માટે જો આપણે એમ ઇચ્છીએ કે કોઈ કોઈની ચોરી ન કરે તો સાથેસાથે આપણે એમ પણ ઇચ્છવું જોઈએ કે કોઈ પરિગ્રહી અર્થાત્ સંગ્રહશીલ ન થાય. અમુક વ્યક્તિઓને ખૂબ સંગ્રહખોર બનવાની રજા આપીને સમાજમાં કોઈ ચોર રહેવા ન પામે એમ આપણે કેવી રીતે ઇચ્છી શકીએ ? ખરી રીતે સમાજમાં વધતી જતી ચોરીનું મૂળ સમાજમાં વધી ગયેલી સંગ્રહખોરીનું જ દુષ્પરિણામ છે એ આપણે ભૂલી જઈએ છીએ.
33
આ સંબંધમાં પૂ. વિનોબાજી અને શ્રીમતી ગીતાબેન પરીખ વચ્ચે થયેલ એક પ્રશ્નોત્તર ‘પ્રબુદ્ધ જીવન’ના તા. ૧૫-૬-૧૯૫૪ના અંકમાં છપાયો છે, તે સાચી દિશા સુઝાડે એવો હોવાથી અહીં ઉદ્ધૃત કરીએ છીએ :
પ્રશ્ન : ઉત્તર ઃ
અસ્તેય ‘વ્રત’ એટલે શું ? મને એ બરાબર સમજાતું નથી. સ્તેય એટલે ચોરી કરવી. અસ્તેય એટલે કોઈનું કાંઈ ચો૨વું નહીં. અસ્તેય-વ્રતને અપરિગ્રહ-વ્રત સાથે જોડવાથી તે બરોબર સમજાય. માત્ર ચોરી કરવી એ જ પાપ નથી, સંચય કરવો એ પણ પાપ છે. ચોરી કરનાર જેલમાં જાય છે, ને સંચય કરનાર મહેલમાં. પણ બેઉ ખરાબ છે. તેથી અસંગ્રહનું વ્રત પણ લેવું જોઈએ. બેઉ એકબીજાનાં પૂરક છે.’’
આપણા પ્રાચીન આર્ય પુરુષોએ જે કહ્યું છે તે જ અત્યારની ઢબે પૂ. વિનોબાજીએ કહ્યું છે.
આપણે ત્યાં ‘ઘણની ચોરી અને સોયનું દાન' એ કહેવત પ્રચલિત છે તે સંગ્રહખોરવૃત્તિની નિંદા માટે જ યોજાઈ લાગે છે. સમાજવ્યવસ્થાની જરા પણ પરવા કર્યા વિના નર્યો સંગ્રહ કરનાર વ્યક્તિનું દાન છેવટે ઘણની ચોરી કરીને સોયનું દાન કરવા જેવું હલકું જ ગણાય ! કંઈ નહીં તો અત્યારની પલટાયેલી હવામાં તો જનતા આને આ રીતે જ પિછાણવા લાગી છે. એટલે સંગ્રહખોરોએ ચેતવાની અને સંગ્રહને ચોરીના જેટલું જ અનિષ્ટ સમજવાની જરૂર છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
(તા. ૧૦-૭-૧૯૫૪)
www.jainelibrary.org
