________________
ધર્મદષ્ટિ, ગુણવિકાસ અને સાધનાપચઃ ૯, ૧૦ જ છીએ; પણ નજરે દેખાતા ટૂંકા ગાળાના લાભમાં આપણે લાંબા ગાળાની અને ચિરસ્થાયી સફળતાને વિસરી જઈએ છીએ.
વધારે કહીએ ? અત્યારે તો ધાર્મિકતાના મોટા-મોટા ઉપદેશોના બદલે જીવનમાં પ્રામાણિકતાની પુનઃ પ્રતિષ્ઠા કરીને વ્યક્તિની શુદ્ધિના અને સમષ્ટિના સુખના આ પહેલા પગથિયાને સ્થિર કરવાની ખૂબ-ખૂબ જરૂર છે.
(તા. ૨૦-૨-૧૯૫૪)
(૧૦) એક હાથ બીજા હાથને સંભાળે.
બે હાથ વગર તાળી ન પડે, એમ એક હાથની મુસીબત વખતે બીજો હાથ મદદે ન પહોંચી જાય તો પણ કામ ન ચાલે. આમ સમયસર સૌ એકબીજાની સહાયતા કરવા પહોંચી જાય એનું નામ જ સહકાર; માનવસમાજની એ મહામૂલી દોલત અને સંકટ-સમયનું સાચું નિવારણ.
વળી, જેમ વ્યક્તિનું જીવન સુખ અને દુઃખના પ્રસંગોથી સંકુલ હોય છે, તેમ સમાજ પણ સુખી અને દુઃખી, સમૃદ્ધિશાળી અને ગરીબ, સબળ અને નિર્બળ માનવીઓનો બનેલો હોય છે, અને નિર્બળ, ગરીબ કે દુ:ખીઓને સધિયારો આપીને એમના સંકટનું નિવારણ કરવું અને એમના માટે પણ જીવન આશા-ઉલ્લાસ-આનંદભર્યું બનાવવા પ્રયત્ન કરવો – એટલા માટે જ સમાજની રચના અને વ્યવસ્થા છે. એટલે જેટલા પ્રમાણમાં નિર્બળની અસહાયતા, ગરીબની દીનતા અને દુખિયાની પીડાનું નિવારણ થઈ શકે એટલા પ્રમાણમાં સમાજ-વ્યવસ્થા ચરિતાર્થ થઈ સમજવી.
સમાજની રચના શરીરની રચના જેવી જ છે. શરીરના સ્વાથ્યની જાળવણી માટે શરીરના પ્રત્યેક અંગ-ઉપાંગ-અવયવની સાચવણીની જરૂર પડે છે, અને તેમાંનું નાનુંસરખું એક પણ પીડાગ્રસ્ત બની જતાં એની પીડા અને અસ્વસ્થતા આખા શરીરમાં વ્યાપી જાય છે – દાંતના એકાદ ખૂણામાં દુખાવો ઊપડ્યો હોય તો એને લીધે આખા શરીરમાં કેવી બેચેનીનો અનુભવ થવા લાગે છે ! જેવું શરીરનું, એવું જ સમાજનું. નાના-મોટા, સુખી-દુઃખી, તવંગર-ગરીબ, સબળ-નિર્બળ, જ્ઞાની-અજ્ઞાની એવાં બધાં નરનારીઓ સમાજનું અંગ છે. એ બધાંય સંકટમુક્ત બને અને આગળ વધે એવો સતત પ્રયત્ન થતો રહે તો જ સાચો સમાજ બને, અને તાકાતવાન પણ બની શકે. માનવસમૂહનો એક ભાગ સંકટમાં સબડ્યા કરતો હોય અને બીજા ભાગને એની ચિંતા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
