________________
જિનમાર્ગનું અનુશીલન એનાથી જૈનસંઘ કે સમાજને શું લાભ થયો એની ચર્ચા મારે માટે અનધિકાર ચેષ્ટા ગણાય, પણ એનાથી મને જે બે લાભ થયા એ નિર્દેશવા અહીં ઉપયુક્ત છે. એક તો સમાજ, ધર્મ, સંઘ, દેશ કે સાહિત્ય-વિદ્યા-કળાને લગતા પ્રશ્નોને, અલ્પ પ્રમાણમાં પણ સમવાની તથા એ અંગેના મારા વિચારોને, તેમ જ બીજા કોઈ પણ વિષયને વ્યવસ્થિત રૂપે રજૂ ક૨વાની મારી સૂઝ અને આવડત કેળવાતી ગઈ; અને બીજી બાજુ સંઘ કે સમાજની અલ્પ-સ્વલ્પ પણ ચાહના મેળવવા હું ભાગ્યશાળી થયો. એટલે, એકંદરે, કોઈ પણ વિચાર, વાત કે વસ્તુનું નિરૂપણ કે પૃથક્કરણ કરવાનું મારા માટે, ધીમેધીમે, સરળ બનતું ગયું. આ જેવો-તેવો લાભ નથી.
આ જવાબદારીથી છૂટો થાઉં છું ત્યારે, મને એ વાતનો કંઈક સંતોષ અને આનંદ થાય છે, કે હું ‘જૈન'ને લખાણ મોકલવામાં નિયમિતતા અને મારી સામાન્ય સમજણ મુજબની ગુણવત્તાને સાચવી શક્યો છું. આમાં નિયમિતતા સાચવી શક્યાનો પુરાવો તો એ જ છે, કે એકત્રીસ-બત્રીસ વર્ષના ગાળામાં, ફક્ત એક અંકને બાદ કરતાં, મારું લખાણ ‘જૈન'ને હું સમયસર મોકલી શકયો છું – ભલે પછી હું પંજાબ ગયો હોઉં, કલકત્તા ગયો હોઉં કે પછી બીજાં કોઈ પ્રવાસ કે કામમાં અટવાયો હોઉં અથવા બીમાર થયો હોઉં. મારા લખાણમાં હું ગુણવત્તા કેટલી સાચવી શક્યો છું એ અંગે હું કંઈ કહું એ કેવળ અનુચિત જ ગણાય. એ અંગેનો અભિપ્રાય ઉચ્ચારવાનો અધિકાર તો ‘જૈન ’ના વાચકોનો તેમ જ જૈન સમાજ અને સંઘનો જ છે. ‘જૈન'ને લખાણ મોકલવામાં હું નિયમિતતા સાચવી શક્યો એને હું, બહુ જ વિનમ્ર ભાવે, કેવળ પરમકૃપાળુ પરમાત્માનો અનુગ્રહ જ લેખું છું.
પણ આ નિયમિતતા સાચવવા જતાં, ચારેક-કયારેક, અપ્રામાણિકતા જેવા દોષનું સેવન કરવું પડ્યું છે એનો એકરાર પણ મારે આ સ્થાને કરવો જોઈએ. કોઈક વા૨ કુટુંબનું, વ્યવહારનું કે બીજું કંઈક કામ એવું અણધાર્યું આવી પડે, જેથી જૈનનું લખાણ પૂરું કરવાનો સમય જ ન મળે; અને આ લખાણ વેળાસર ટપાલમાં તો જવું જ જોઈએ. આવી લાચાર સ્થિતિમાં, કોઈક-કોઈક વાર, બાકીનું લખાણ નોકરીના સમયમાં પૂરું કરવું પડ્યું છે. દેખીતી રીતે જ આ ચોરી ગણાય અને માફી માગવાથી પણ એનું પરિમાર્જન થઈ શકે એમ નથી. આમ છતાં, આવું બન્યા પછી, મારા જેવા સામાન્ય માનવીને માટે માફી માગવા સિવાય બીજો ઉપાય પણ શો છે ?
૪૭૦
ઉપર મેં જે એક અંકનું મૅટર જૈન'ને ન મળ્યાનો નિર્દેશ કર્યો છે, તે કવિવર ટાગોરની જન્મશતાબ્દી વખતે, એમના જીવનને લગતું કેટલુંક સાહિત્ય વાંચીને એમના અંગે માહિતીપ્રદ નોંધરૂપે મેં ટપાલમાં મોકલ્યું હતું તો ખરું; પણ એ, ગમે તે કારણે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org