________________
જૈન ગ્રંથભંડારો અને જ્ઞાનોદ્ધાર: ૭
(૭) મુનિવરની મૂલ્યવાનું સાહિત્યયાત્રા ચાતુર્માસ પૂર્ણ થતાં, ગત કારતક વદિ સાતમ ને શનિવારના રોજ સાક્ષરરત્ન પૂજ્ય મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજીએ અમદાવાદથી જેસલમેર તરફ વિહાર કર્યો છે એ બીના ખાસ નોંધવા જેવી છે. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષથી મહારાજશ્રીએ આગમ-સંશોધનનું ભગીરથ કાર્ય હાથ ધર્યું છે અને એની વ્યવસ્થા માટે “આગમપ્રકાશિની સંસ’ નામક સંસ્થાની સ્થાપના કરીને પોતે એ કાર્યને આગળ ધપાવી રહ્યા છે. આ કાર્ય માટે આપણાં જુદાં-જુદાં શહેરોમાંના જ્ઞાનભંડારોમાં રહેલી આગમ-ગ્રંથોની પ્રાચીનતમ હસ્તપ્રતો મેળવીને એકેએક આગમ-ગ્રંથના મૂળ પાઠ વગેરેનું સંશોધન અને યથાસ્થિત સંકલન તેઓ કરી રહ્યા છે. આ રીતે અનેક પ્રતિઓ સાથે મેળવ્યા પછી જ તૈયાર થયેલ આગમગ્રંથોને મુદ્રિત કરવાની તેઓની યોજના છે. આમ બહુ જ ઝીણવટપૂર્વક અને ધ્યાનપૂર્વક સંપાદિત કરવામાં આવેલ આગમગ્રંથો જ્યારે પણ મુદ્રિતરૂપે પ્રગટ થશે, ત્યારે એ અનેક વિશેષતાઓથી યુક્ત અને તેથી જૈન સાહિત્યનું ખૂબ ગૌરવ વધારનારા થઈ પડશે, અને જૈન સંસ્કૃતિના જિજ્ઞાસુ વિદ્વાનો અને અભ્યાસીઓ માટે ખૂબ મહત્ત્વની સામગ્રી પૂરી પાડશે એ નિશ્ચિત છે. મહારાજશ્રીની ખાસ ઈચ્છા હતી કે આ આગમગ્રંથોની મુદ્રણ-નકલો (પ્રેસ કોપીઓ)ને આખરી રૂપ આપવામાં આવે તે પહેલાં જેસલમેરના પ્રસિદ્ધ જૈન જ્ઞાનભંડારોમાંથી જે-જે આગમગ્રંથોની હસ્તપ્રતો મળી શકે તેની સાથે એની મેળવણી કરી લેવામાં આવે; કારણ કે જેસલમેરના ભંડારોમાં સચવાયેલી હસ્તપ્રતો બીજી હસ્તપ્રતો કરતાં વિશેષ પ્રાચીન હોવાનો સંભવ છે. આજે સદ્દભાગ્યે જેસલમેર અને તેની આસપાસના પ્રદેશના જૈન મહાનુભાવોની ભાવભરી વિનંતીથી મહારાજશ્રીની એ ઇચ્છા પાર પડે છે, અને ખાસ એ જ્ઞાનભંડારોનું અવલોકન કરવાના તેમ જ એ બધા ભંડારોને વ્યવસ્થિત કરવાના મુખ્ય ઉદ્દેશથી તેઓ એ તરફ વિહાર કરે છે એ બીના હર્ષ ઉપજાવે એવી છે.
જેસલમેરના જૈન જ્ઞાનભંડારો ખૂબ સમૃદ્ધ હોવાની વાત આપણે વર્ષોથી સાંભળતા આવ્યા છીએ; કોઈ-કોઈ વાર કોઈ પ્રવાસી મુનિવર કે વિદ્વાને એ સમૃદ્ધિનાં આછાં-પાતળાં દર્શન પણ કર્યા છે. પણ અત્યાર લગી ત્યાંના આ પ્રસિદ્ધ જ્ઞાનભંડારોની વ્યવસ્થા એવી કઢંગી હતી કે એ જ્ઞાનભંડારોમાંની આપણી એ અમર બહુમૂલી સંપત્તિનાં દર્શનમાત્ર કરવાનું પણ ભારે મુશ્કેલ થઈ પડ્યું હતું. ત્યાંના આ જ્ઞાનભંડારો સ્થાનિક શ્રાવકભાઈઓના હાથમાં હોઈ અને તેઓ અતિસંકુચિત મનવાળા અને જ્ઞાનનો મહિમા બહુ જ ઓછો સમજનારા હોઈ, કોઈ પણ સાચા ખપી વિદ્વાનને પણ એ જ્ઞાનભંડારોનો લાભ મળવો ભારે મુશ્કેલ થઈ પડતો હતો, એટલું જ નહીં, પણ એ જુદા-જુદા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org