________________
દંતકપ્રકરણ (અવગાહના)
૫૫
સંત અનુવાદ संर्वषां चतस्रो दश वा संज्ञा, सवे सुराश्च चतुरंशा (ग्नाः ) नरतियञ्चः पट्स स्थाना, हुण्डका विकलेन्द्रिय नायिकाः ॥१२॥
અન્વય સહિત પછે. सम्वेसिं चउ वा दह सन्ना, य सम्वे सुरा चउरसा । नर तिरि छ स्सठाणा, विगलि दि नेरइया हुडा ॥ १२ ॥
શબ્દાથ:--
વડર =સમચતુરન્સ સંસ્થાન
= [વાળા વાં અથવા
ટા=સંસ્થાનવાળા સં=સંજ્ઞા
હુંst=હું છક સંસ્થાનવાળા
પાર્થસને ચાર કે દશ સંજ્ઞા હેય છે. સર્વેદે સમચતુરન્સ સંસ્થાનવાળા, ગર્ભજ મનુષ્ય અને તિર્યંચે છ સંસ્થાનવાળા, વિકલેન્દ્રિયો અને નારકે હડક સંસ્થાનવાળા છે તેના
વિશેષાથ– સડકોમાં ૪ અથવા ૧૦ સંજ્ઞા છે, અને કેટલાક મનુષ્યોને ૧૬ સંજ્ઞાઓ હોય છે. તે સંજ્ઞાઓ સંગ્નિ પંચેન્દ્રિમાં તો સ્પષ્ટ ઉપલબ્ધ થાય છે, અને કેન્દ્રિમાં અવ્યક્ત-અસ્પષ્ટ હોય છે. તો પણ કેટલાક બાહ્ય વર્તનથી અમુક અમુક સંજ્ઞાઓ એકેન્દ્રિયોમાં અનુમાનથી સ્પષ્ટ સમજી શકાય એવી હોય છે, તે આ પ્રમાણે –
૧ પાણી તથા છાણ વિગેરે ખાતરથી પિષણ થતું હોવાથી આ સંજ્ઞા છે.
૨ લજજાળુ વનસ્પતિને હાથ અડતાં તુર્ત સંકેચાય છે, માટે અs # છે.
વેલડીઓ વૃક્ષને વીંટાય છે. અને જો ખાખર નિધાન ઉપર મૂળ ફેલાવે છે, માટે બહુ ા છે.
૪ કુરુક નામનું વૃક્ષ સ્ત્રીના આલિંગનથી ફળે છે, માટે જૈન સં છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
