________________
૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર
તે તે ધર્મ છે અને અપેક્ષાભેદથી તે તે ધના અભાવ પણ છે. અનેકાન્તવાદના મહેલ અપેક્ષાભેદના સ્ત ́ભ ઉપર જ ટકી રહ્યો છે. આથી જ અનેકાન્તવાદને સ્યાદ્વાદ કે અપેક્ષાવાદ પણ કહેવામાં આવે છે. સ્યાત્ શબ્દને અ અપેક્ષા છે. અપેક્ષા એટલે નય. નયના અથ અપેક્ષા છે. અનેકાન્તવાદ અને નય વચ્ચે અગાંગીભાવ છે. અનેકાંતવાદ અગી છે, નયા તેના અંગેા છે. જેનાથી વસ્તુમાં રહેલા અનેક ધર્મોમાંથી કોઈ એક ધના બેષ થાય તે નય, અને જેનાથી પરસ્પર વિરુદ્ધ ભાસતા અનેક ધર્મોના એપ થાય તે અનેકાન્તવાદ,
અનેકાંતવાદને જો મહેલ કહીએ તે નચે તેના પાયા છે. નયના પાયા ઉપર જ અનેકાંતવાદના મહેલ રચાયેલે છે. નયા વિના અનેકાંતવાદ ન ટકી શકે. અનેકાંતવાદના સાહિત્યને સમજવા માટે નયાને એધ જરૂરી છે. કારણ કે નયા તેનું વ્યાકરણ છે. સંસ્કૃત આદિ ભાષાને જાણવા તેનું વ્યાકરણ જાણવું જરૂરી છે. જેમ તે તે ભાષાના વ્યાકરણ વિના તે તે ભાષા સમજી ન શકાય તેમ નયારૂપ વ્યાકરણ વિના અનેકાંતવાદ ન સમજી શકાય. અનેકાંતવાદ એ ગૂઢ રહસ્યરૂપી નિધાનથી ભરેલા શાસ્ત્રારૂપ મદિરનું તાળું છે, અને નયા એ તાળાને ખેાલવાની ચાવી છે. અનેકાંતવાદ સાધ્ય છે, નચે તેનુ સાધન છે. સાધન વિના સાધ્યની સિદ્ધિ ન થાય. સાધ્ય વિના સાધન નકામા છે. આથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
