Dvadasharam Naychakram Part 3 Tika

SR No.: 001110
Original Sutra Author: Mallavadi Kshamashraman
Author: Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha
Publication Year: 1988
Total Pages: 252
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Nay, & Nyay
File Size: 20 MB

Page 98

७८७
दशमे नियमविध्यरे
न्यायागमानुसारिणीवृत्त्यलङ्कृतम् यथा च पृथिव्यायेवमात्मापि
राशिवत् सार्थवत् ............
..।
................
ननु शुद्धशब्दप्रयोगादेव स सन्। न, शब्दान्तरवाच्यत्वादेवानन्यत्वात्, तद्यथा
नृरथाश्वदिपवती ................।
नरादिपृथक्प्रवृत्तेस्तत्र स्यादसत्त्वम्, न त्वात्मनि । एतदपि न, अनन्यत्र प्रवृत्तेरपि समुदायिभ्यः समुदायस्यानर्थान्तरत्वात्, तद्यथा-यथा च शिखरादिभ्यः..........
दोषाः 'अतुल्यविकल्पत्वात् सतोऽन्यदेव तु कार्यम्' इत्यादि उपक्रम्य चक्रकद्वये, तयेव चावस्थिता 10 इति । एवं तावत् ‘कार्यमेव सत्' इत्यवधारणे दोषाः।
___ अथ मा भूवन्नमी दोषा इति 'सदेव कार्यम्' इत्यवधार्यते यत एवकारस्ततोऽन्यत्रावधारणम् इति सत्त्वेन कार्य नियतं सत्त्वं त्वनियतं कारणस्यापि सत्त्वाभ्युपगमात् सदनवधृतेः पूर्वदोष एव
५०९.. उभयसत्त्ववाददोष एवेति ।
__ यथा च पृथिव्यादि एवमात्माऽपि, यथा पृथिवी-घटादीनि रूपादिभ्योऽन्यानि न सन्ति 15 तथा रूप-वेदना-विज्ञान-संज्ञा-संस्कारेभ्यः स्कन्धेभ्योऽन्य आत्मा नास्ति, किं तहि? संवृत्या तत्पमुदाये
प्रज्ञाप्यते तत्सन्ताने वा, यथा राशिवत सार्थवदित्यादि दृष्टान्ता: समुदायासत्त्वप्रतिपादनार्था रूपादिमात्रवस्तुत्वप्रतिपादनाः । दृष्टान्तबाहुल्यं चेतसि भावनोत्पादनार्थं दृढीकरणार्थं च तदर्थस्य ।
अत्राह-- ननु शुद्धशब्दप्रयोगादेव से सन् 'आत्मा' इति शुद्धपदेन शब्दान्तरेणोच्यमानत्वाद् रूपादिवदेव तेभ्योऽन्य इति । एतच्च न, शब्दान्तरवाच्यत्वादेवानन्यत्वात्, तद्यथा-न-रथा-श्व20 द्विपवतीत्यादि।
शब्दान्तरवाच्यत्वानेकान्तिकोद्भावनार्थं तद्वैधापादनार्थमाह पुनरपि-नरादिपृथग (क) प्रवृत्तेस्तत्र स्यादसत्त्वं तत्रा (न त्वा)त्मनि, नराऽश्वादीनां पृथग् (क्) समूहात् प्रवृत्तिदर्शनात् तत्समूहादन्यत्रादर्शनात् सेनायाः स्यादसत्त्वम्, आत्मनस्तु मा भून्नामरूपापृथग्भावात् तदात्मत्वाच्च । तत्रोच्यते--
एतदपि नोत्तरम्, अनन्यत्र प्रवृत्तेरपि समुदायिभ्यः समुदायस्यानन्तरत्वात् । तद्यथा25 यथा च शिखरादिभ्य इत्यादि ।
१ वध्यते प्र० । पृ० ४३२ पं० ६, पृ० १६५ पं० ३ ।। २ °विज्ञानज्ञासंस्का भा० । विज्ञानसंज्ञानसंस्काय० ॥ ३ अयं श्लोक इति द्वादशेऽरे [प० ५३०-२1 वक्ष्यते॥ ४ म सन प्र० ॥ ५ एतरच्च य० ।।६ न्यरथा यः। ऽन्यरथा भा० । द्वादशेऽरे [पृ०५३१-१] श्लोकोऽयं निर्दिष्टः॥ ७ ना य० ॥ ८ चवृत्त प्र०॥