Dvadasharam Naychakram Part 3 Tika

SR No.: 001110
Original Sutra Author: Mallavadi Kshamashraman
Author: Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha
Publication Year: 1988
Total Pages: 252
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Nay, & Nyay
File Size: 20 MB

Page 180

८६९
न्यायागमानुसारिणीवृत्त्यलङ्कृतम्
[द्वादशारान्तरे ... तद्रूपशक्तिविवर्तमानं त्वेतत् सर्वम् भावैक्यात् । अतो नानिष्ठितं वस्तु, अनारब्धारब्धत्वात् शिक्यकादिवत् । - अर्थवमपि वस्तुनोऽवस्थानं नेष्यते ततोऽनारब्धानि तानि द्रव्यान्तराणि, अनिष्ठितत्वात्, खपुष्पवत् । अथोच्येत-आदिः प्रत्यक्षत एव भेदहेतुर्दश्यते । स किं नित्योऽनित्यः 5 यदि नित्यः सर्ववस्तुनित्यता, आदिस्वरूपत्वात् तन्नित्यत्वाच्च । क्रियमाणनिष्ठितयोश्चायथा घटो मद्पादित्वेन निष्ठित एव सन्नाकारान्तरव्यक्तिरूपेणारभ्यते पृथबुध्नोर्द्धग्रीवादिना न तथारभ्यतेति । तद्व्यक्तिः -किं न खपुष्पादद्रव्यादेर्वारभ्यते ? इति द्रव्य-गुण-कर्मादिभेदवद्वस्तुविपरीतत् कुतश्चिदनारम्भाद् निष्ठितादेवोत्पत्तिरभिव्यक्तिरारम्भः।
एतदुक्तं भवति सङ्खपत:- तद्रूपशक्तिविवर्तमात्रं त्वेतत् सर्वमिति । किं कारणम् ? भावक्यात्, 10 एकस्यैव पुरुषार्भावस्य कारणमात्रस्य विजृम्भितत्वात् कार्यत्वावस्थामात्रभेदेन ।
___ तदुपसंहृत्याह-अतो नानिष्ठितमित्यादि । निष्ठितमेव वस्तु नानिष्ठितम्, कस्मात् ? अना५५९-१ रब्धारब्धत्वात् अनारब्धं कार्याभिव्यक्तिरूपेण औरब्धके (मे)व च कारणलीनशक्त्यवस्थत्वेन,
यच्चानारब्धारब्धं तद् निष्ठितमेव नानिष्ठितम्, किमिव ? शिक्यकादिवत्, यथानारब्धमपि शिक्यकत्वेन सूत्रं शक्तत्वाद् निष्ठितमेवमन्यदपि वस्त्विति पँथा यज्ञोपवीतसूत्रादिदृष्टान्तर्भावयितव्यम्। 15 अर्थवमपीत्यादि । इत्थं युक्त्या प्रतिपादितमप्यवस्थानं वस्तुनो ने[ष्यते ततस्ते अनिष्टापादनमिदम्-अनारब्धानि तानि द्रव्यान्तराणि आरब्धाभिमतान्यपि, अनिष्ठितत्वात्, खपुष्पवदत्यन्तासत्त्वादित्यभिप्रायः।
___ अथोच्यतेत्यादि । आदिरुत्पत्तिः प्रत्यक्षत एव घटादेर्दश्यते,स च भेदे हेतुर्घटादेर्वस्तुनः, यदि - - ह्यनुत्पन्नाविनष्टं स्यात् स्यादभिन्नमिति। अत्र पृच्छयसे-स किमित्यादि, स आदिरारम्भः स 20 प्रत्यक्षाभिमतः किं नित्योऽनित्यः ? इति निर्धार्यः । किञ्चातः ? यदि नित्यः सर्ववस्तुनित्यता, सर्वेषां घटादीनां च वस्तूनामविशेषेण नित्यत्वमे[व] स्यात्, आदिस्वरूपत्वात् तन्नित्यत्वाच्च । अनिष्टं चैतद् ब्रुवतः। - किञ्चान्यत्, क्रियमाण-निष्ठितयोश्चाभावात् तथाजन्यभेदाभावः। आदेनित्यत्वादादेरेव च वस्तुत्वादारम्भ एवादिसंज्ञोऽस्ति न क्रिया-निष्ठे स्तः, तयोश्च क्रियमाण-निष्ठयोरभावात् तथा 25 जनयितव्यस्य तेन प्रकारेण घटादित्वेन उत्पाद्यस्य भेदस्याभावः । ततश्चास्मदिष्टोऽवस्थानपक्ष एव ५५९-२ जयति । ..१ रूपेतोवध्यते भा० । रूपतोवध्यते य०। (रूपतो व्यज्यते? )।। २ मात्रत्वे तत् प्र०॥ ३ भाव्यक्यात्
To 'पतो व्यज्यते ? 2 " २. मात्रत्वे तात् ।। ३ माव्यक्या भा०। भाव्यक्यात् ॥ य०॥ ४. 'ब्धकार्माभि भा०। 'ब्धकर्माभिय० ॥ ५ (आरब्धं केवलकारण? )॥ ६ यच्चारनारब्धा प्र०॥ ७ यथा य० । येथा भा० ॥ ८ पृ० ८४३ पं० २१॥ ९ पृ० ८७० ५० १०, २७ ।। १० ( सत्प्रत्य ? ) ॥