Dvadasharam Naychakram Part 3 Tika

SR No.: 001110
Original Sutra Author: Mallavadi Kshamashraman
Author: Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha
Publication Year: 1988
Total Pages: 252
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Nay, & Nyay
File Size: 20 MB

Page 133

क्षणिककान्तवादनिरासः] द्वादशारं नयचक्रम्
८२२ स भविता चेत् पुनरस्य तथा, भवने को विघ्नः ? यदि हि भावो भूतः कोऽस्योत्तरकालमपि भवतो भवने विघ्नः? सदा हि तेन भवता भावेन भवितव्यम्। ___न चेन्नैव तथा भवेत् । अथ पुनरेवं नेष्यते ततोऽभवनधर्मत्वादधुनापि नैव भवेत्, नैव कदाचिदपि भवेत् तथा।
अस्ति भवने विघ्नः-स्वयंविनाशो विनाशहेतुसान्निध्यं वा । कः कस्य विनाशहेतुर्वा? 5 यथा घटादीनामश्माद्यभिघातोऽग्निसम्बन्धः पार्थिवरूपादीनामपां च विनाशहेतुः । जन्मैव विनाश इति वा।
साध्ये विनाशतत्त्वे ते, स्वयमेव प्रतिलयः। ततः कथमिदं निर्धार्यते ?
संस्पृश्य प्रतिपक्षं भवत्येव भवति इति निर्धार्यः। कथं 'निर्धार्यः ? उच्यते-यथा हि भाव उत्पन्नः स 10 भविता भूतोऽस्ति चेत् पुनरस्य तथा भवने को विघ्नः ? नास्त्येवेत्यभिप्रायः। तद्विवृणोतियदि हि भावो भूतः कोऽस्य उत्तरकालमपि भवतो भवने विघ्नः ? सदा हि पूर्वं पश्चात् तदानीं च त्रिष्वपि कालेषु तेन भवता भावेन भवितव्यम्, न न भवितव्यं कदाचित् ।
'न चेन्नैव तथा भवेत् । तद्व्याख्या-अथ पुनरित्यादि, अथैवं नेष्यते-अधुना भवितृत्वात् त्रिष्वपि कालेषु भवत्येवेति, अतोऽसावभवनधर्मा, ततश्च अभवनधर्मत्वादधुनापि नैव भवेत्, इदानीं 15 भवितृष्वेव न दृष्टः सन् नैव कदाचिदपि भवेत् तथाऽधनात्वेन खपुष्पवदित्यापन्नम् । अनिष्टं चैतत् ।
इतरावाहतुः 'अस्ति भवने विघ्नः' बौद्ध-वैशेषिको यथासङ्घयम्-स्वयंविनाशो विनाशहेतुसान्निध्यमिति च, वाशब्दात् । वयमत्र पृच्छामः यथा-कैः कस्य विनाशहेतुर्वा ? इति निदाविति, अशक्यमित्यभिप्रायः। वैशेषिको ब्रूयात्-यथा घटादीनामश्माद्यभिघात इत्यादि ५२९-२ पूर्वनयवद् निदर्शना[नि] गतार्थानि । बौद्धोऽपि जंहुक्खित्तंमि लेटुंमि [ ] इत्यादि जन्मैव 20 विनाश इति ब्रूयात् । तयोर्युगपदुत्तरम्-साध्यौ (ध्ये) विनाशतत्त्वे त्त (ते) इत्यादि । क्षणिकवादि[न्] ब्रूयास्त्वम्-जातस्य स्वयं विनाशः "प्रागभावप्रध्वंसाभावलक्षण इति, वयं तु ब्रमः-प्रतिलय इति उक्तन्यायेन। वैशेषिक त्वं ब्रूया:-तेनाश्माभिघाताग्निसंयोगादिना घटपार्थिवरूपोदकानां विनाश इति, वयं ब्रूमः-स्वयमेव प्रतिलय इति । ततः कथमिदन्यतरासिद्धान्निर्धार्यते ?
१ निर्धार्यते यथा हि य ० ॥ २ तुलना-पृ० ७९६ पं० २॥ ३ त्यादिपन्नम् य० ॥ ४ मवपृच्छामः य० ॥ ५ तुलना पृ० ७९६ पं० ३ ॥ ६ गतार्थोनि य० ॥ ७१० ७९८५०७ ।। ८ जन्मतिव भा० । जन्मेतिव य० । (जन्मेति च? ) ॥ ९ साध्यौ विनाशतत्वेत्त य०। साध्य । विनाशतत्वेत्त? भा०। (साध्यौ विनाशतत्त्वेन?) (साध्यं विनाशतत्त्वं ते? ) ॥ १० प्राग्भाव य॥ ११ सभावश्चक्षण भा०॥