Page Text
________________
क्षणिकत्वसाधनम्] द्वादशारं नयचक्रम् .
८०२ अन्यदन्यदेव हि रूपाद्युत्पद्यमानं दृश्यते प्रत्यक्षत एव तद्यथा वहतोवोदके।
अथ सन्तानवत् सूक्ष्मोत्पादविनाशयोरप्यन्तरे वस्तु रूपादि दृश्येत । सन्तानो वावस्थितो न दृश्येत स्वोत्पादविनाशयोरन्तरे, सूक्ष्मोत्पादविनाशवत् ।
न हि दृष्टेऽनुपपन्नं नाम । तथाहियद्येकस्मिन् क्षणे जातम् ........।
अन्ते क्षयदर्शनादादौ क्षयोऽनुमीयते प्रदीपशिखावत् । ,
अथवा नायमों युक्तिसाध्यः प्रत्यक्षत्वात्, अन्यदन्यदेव हि रूपादि उत्पद्यमानं दृश्यते प्रत्यक्षत एव, तद्यथा-वहतीवोदके, यथा 'स्रोतसि नद्यादीनां वैहदुदकमन्यदन्यदेवाऽऽगच्छति गतं तु गतमेव, अथ च मन्दबुद्धेन्तिस्य सन्तानेऽनवरते' स्रोतसि तदेव' इति मिथ्याप्रत्यय उपजायते 10 तथा सर्वरूपादिषु।
अत्राह-अथ सन्तानवदित्यादि। यथा सन्तानोऽवस्थितो दृश्यते स्वोत्पाद-विनाशयोरन्तरे तथा सूक्ष्मोत्पाद-विनाशयोरप्यन्तरे वस्तु रूपादि दृश्येत । सूक्ष्मोत्पाद-विनाशौ स्वान्तरेऽप्युपलभ्यमानस्वव्यपदेशहेतुको स्यातामुत्पादविनाशत्वात् सन्तानोत्पादविनाशवत् । सन्तानगतौ वोत्पाद-विनाशौ ५१७- २ स्वान्तरानुपलभ्यस्वव्यपदेशहेतुको स्यातामुत्पाद-विनाशत्वात् सूक्ष्मोत्पाद-विनाशवत्। 15
___ अनोच्यते-न हि दृष्टेऽनुपपन्नं नाम। उक्तं हि बुद्धिमान्द्यादुदकस्रोतोवदवस्थानदर्शनमसतः सन्तानस्य । प्रत्यक्षं दृश्यमानत्वादेव वा न चोद्यम्, न हि प्रमाणज्येष्ठं प्रत्यक्षमतिक्रम्योपपन्नमिति प्रत्यक्षविरुद्ध प्रतिपत्तुं योग्यम्, प्रत्यक्षस्य प्रमाणान्तरेणाबाध्यत्वात् । तथाहीत्येतस्यार्थस्य संवाद्युपपत्त्यन्तरवाचि ज्ञापकमाह, योकस्मिन् क्षणे जातमिति श्लोकः, यद्युत्पत्तिरेव विनाशकारणं न स्यात् द्वितीयक्षणाद्यवस्थानवत् सदावस्थानमेव स्यात् विनाशहेत्वभावादित्युक्तम्, न चैतदेवं भवति । 20 तस्माज्जन्मैव विनाशहेतुरात्मनः, तद्विनाश एव चोत्तरोत्पत्तिकारणमिति स्थितमेतत् क्षणिकं रूपादि बाह्यं वस्त्विति।
एताभ्यामेव महोत्पाद-भङ्गाभ्यां सन्तानजाभ्यां प्रतिक्षणं सूक्ष्मोत्पाद-भङ्गावनुमेयौ, तद्यथाअन्ते क्षयदर्शनादादौ क्षयोऽनुमीयते प्रदीपशिखावत्, यथा प्रदीपशिखा उत्पत्तिकालादारभ्य क्षीयमाणाऽन्ते निवातेऽपि सर्वथा क्षीयते, सा च क्षणान्तरावस्थाने सति न क्षीयते कदाचिदित्युक्तम्, 25 क्षीयते तु सर्वा । तस्मादादित आरभ्य "उपरतेत्यनुमीयते प्रत्यक्षैव वा। तथा घटादिरपि जन्मनः
१ श्रोतसि य० ॥ २ बदबुहक' य० । बददुक भा० ॥ ३ श्रोतसि य० ॥ ४ 'लभ्यव्यप य० । 'लम्वव्यप भा० ॥ ५ दृष्टेमुपपन्नं भा० । दृष्टेउपपन्नं य० ॥ ६ पृ० ८०२ पं० १०॥ ७ श्रोतों प्र०॥ ८ संवादाचुप प्र०॥ ९ तस्माचन्मयव य० ॥ १० क्षणिकं य० ॥ ११ उपरतोत्य' य० । उपरतोन्य भा०॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001110 |
| Book Title | Dvadasharam Naychakram Part 3 Tika |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Sighsuri, Jambuvijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1988 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Nay, & Nyay |
| File Size | 20 MB |