Page Text
________________
६९५
10
दिङ्गागप्रणीतापोहवादनिरासः] द्वादशारं नयचक्रम् ।
अग्निसाधनवदेव हि धूमसाधनेऽपि विनाग्निना धूमस्य दृष्टत्वाद् व्यभिचाराद् नानुमानसम्भवः।
_ सम्भाव्यते तु धूमदर्शनात् 'अग्निरत्र' इति अग्निदर्शनाद्वा 'धूमोऽत्र' इति, अग्ने रन्धनगृहत्ववत् । यत्र धूमासम्भवस्तत्राग्नेरप्यसम्भवोऽन्तर्जलवत् । अन्वयार्थः सम्भवार्थत्वेन इतरवत् । प्रतीतिरपि तथा । अथवालं भवतु।। ___ 'अग्निरत्र' इति प्रतिज्ञायाम् 'अग्निरेवान' इति नावधार्यते तावत् तत्र पृथिवीन्धनादिसद्भावात् । नापि 'अग्निरत्रैव' इत्यवधार्यते प्रत्यक्षादिप्रसिद्धिविरुद्धार्थत्वात्। नापि 'अग्निरत्र भवत्येव' इत्यवधार्यते सदाग्निधूमाभावात् तत्र।
तस्माद् विवक्षिते देशे काले भवत्यग्निरिति प्रतिज्ञार्थः, अव्युत्पत्तिविध्यनवधृतेः, 'रक्तमिदं करवीरपुष्पम्' इति प्रतिज्ञावत् ।
अत्र ब्रूमः-अग्निसाधनवदेव हीत्यादि अग्नि-धूमयोरविशिष्टगम्यगमकभावापादनग्रन्थो गतार्थः । वासगृहेऽपनीताग्निके [ धूमोऽग्निना ] *'विना दृष्टोऽरैणिनिर्मथने वाऽभूताग्निके *तस्मात् तुल्यो व्यभिचारः।
कथं पुनरनुमानसम्भवः ? सम्भाव्यते तु धूमदर्शनादग्निरत्रेति अग्निदर्शनाद्वा धूमोऽत्रेति, तत् पुनः प्रमाणान्तरगते देशेऽमित एव धूमः, बद्धमूलत्वादिभिधूमाद्वाग्निरिति । तत्र दृष्टान्तः-अग्ने रेन्धन. गृहत्ववदिति त्वरिततरणकरणार्थाज्ञाप्ताग्निहस्तसूपकारके रन्धनगृहे 'धूमः सम्भवति' इति । वैधयेण यत्र 15 धूमासम्भवस्तत्राग्नेरप्यसम्भवोऽन्तर्जलवदिति । धूमोऽग्नेरन्यत्र न सम्भवतीत्यन्वयस्यार्थः सम्भवार्थत्वेन इतरवदिति धूमवत् , यथा धूमोऽग्नौ सम्भवति स कदाचित् कचित् तथाग्निधूमे सम्भवति इत्यन्वयार्थः ४५३. शक्यत एव, प्रतीतिरपि तथा । अथवालि(लं) भवत्विति अलमियता क्रीडितेनेति वस्तुतः प्रतिपत्तितश्च प्रतिपादितमपि अस्माभिर्न प्रतिपद्यसे लिङ्ग-लिङ्गित्वाविशेषं किमर्थम् ? यद्यपि न प्रतिपद्यसे तथाप्यत उत्तरमवयवनिरूपणेनापि प्रतिपादयिष्यामः ।
20 ___ 'अग्निरत्र' इत्यस्यां प्रतिज्ञायामित्यादि । 'अग्निरेवात्र' इति नावधार्यते तावत् तत्र पृथिवीन्धनादिसद्भावात् तदभावेऽनेरेव दुर्लभत्वात् , देशस्यैव वाऽभावात् तदाधेययोरग्निधूमयोरप्यभावापत्तः । नापि 'अग्निरत्रैव' इत्यवधार्यते तत्प्रदेशाग्नितोऽन्येषामग्नीनामनग्नित्वाभ्युपगमे प्रत्यक्षादिप्रसिद्धिविरुद्धार्थत्वात् प्रतिज्ञादोषात् , तत्प्रदेशव्यतिरिक्तेषु प्रदेशेष्वन्यभावात् 'यत्र यत्राग्निस्तत्र तत्र धूमः' इति दृष्टान्तो न शक्यो वक्तुम् , अतस्तन्निरासः । नापि 'अग्निरत्र भवत्येव' इत्यवधार्यते भवतिप्रयोग- 25 व्यवहारेण, ने न भवत्यपि कदाचिदिति । किं कारणम् ? सदाग्निधूमाभावात् तत्र तस्मिन् देशे कादाचित्काग्निव्युदाँसो निरर्थकः सततमग्निधूमयोरभावात् ।
तस्माद् 'विवक्षिते देशे तस्मिंस्तस्मिन् काले भवत्यग्निः' इति प्रतिज्ञार्थः । कस्मात् ? १°नचदेव भा० । नंचदेव य० ॥ २ * * एतदन्तर्गतः पाठो भा० प्रतौ नास्ति ॥ ३°रणिनिमर्थने वा भूताग्निके य० ॥ ४°व्यतोसु धूम प्र० ॥ ५ रत्वन' य० । नत्वन भा०॥ ६ तुलना-पृ०६९१ पं० ५॥ ७ संभवोन्नर्जल° भा० । संभवेनिर्जल य० ॥ ८ अथवालिरुवत्विति भा० । अथवालिसरु
य० ॥ ९चाभावात् भा० ॥ १० तदाचययों य० ॥ ११ प्रयोगाव्यवहारेण प्र० । (प्रयोगाध्याहारेण ?)॥ १२ न भवत्यपि य०॥ १३ दासोनर्थकः भा०॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001109 |
| Book Title | Dvadasharam Naychakram Part 2 Tika |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Sighsuri, Jambuvijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 403 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Nay, & Nyay |
| File Size | 11 MB |