Page Text
________________
प्रस्तावना
दिगम्बरोनी ज छे, 'श्वेताम्बर आचार्योने तो स्याद्वाद अने नय एवा बे विभागो ज मान्य छ । स्याद्वाद प्रमाण छे अने सर्वे नयो एकान्तवादी तेमज मिथ्या छ ।'
____ सप्तभङ्गीमां सकलादेश-विकलादेशनी बाबतमां अकलंक पछीना श्वेताम्बर ग्रंथकारोमां वादि देवसूरिजीए प्रमाणनयतत्त्वालोकालंकारमा “ इयं सप्तभङ्गी प्रतिभङ्गं सकलादेशसभावा विकलादेशस्वभावा च [४। ४३ ]" एम का छे, अने बीजा पण केटलाक ग्रंथकारोए एम कर्दा छे। सप्तभङ्गीना सकलादेश-विकलादेशनी बाबतमां अकलंकनी प्रक्रिया पण एवी ज छे । छतां अनेक श्वेतांबर ग्रंथकारोनुं मानवु एवं छे के सप्तभङ्गी पैकीना प्रारंभना १ स्यादास्त २ स्यान्नास्ति ३ स्यादवक्तव्यम्-आ त्रण भङ्गो सकलादेश के अने ते पछीना ४ स्यादस्ति नास्ति, ५ स्यादस्ति अवक्तव्यम् , ६ स्यान्नास्ति अवक्तव्यम् , ७ स्यादस्ति नास्ति अवक्तव्यम्-आ चार भङ्गो विकलादेश छे । आ विषे उ० यशोविजयजी महाराजे पण केटलाक विचारो रजु कर्या छ ।
नयचक्रकार मल्लवादी अने टीकाकार सिंहसूरिक्षमाश्रमण बंने श्वेताम्बर परम्पराना प्राचीन आचार्यो छ । एटले ए बनेनो आ बधी बाबतो विषे केवो अभिप्राय सूचित थाय छे ए जाणवानी आपणने जिज्ञासा
भेदाभेदाभिसन्धयः । यतोऽपेक्षानपेक्षाभ्यां लक्ष्यन्ते नय ॥ [लघीयस्त्रय. का. ३०] अस्याः कारिकाया लेशतो व्याख्या-भेदो विशेषः, अभेदः सामान्यम् , तदात्मके सामान्य विशेषात्मके इत्यर्थः, ज्ञेये प्रमाणपरिच्छेद्ये वस्तुनि ये भेदाभेदाभिसन्धयः सामान्य विशेषविषयाः पुरुषाभिप्राया अपेक्षानपेक्षाभ्यां लक्ष्यन्ते ते यथासंख्यं नय-दुर्नया ज्ञातव्याः । किमुक्त भवति ? विशेषसाकाझः सामान्यग्राहको वाभिप्रायः सामान्यसापेक्षो विशेषग्राहको वा नयः । इतरेतराकाहारहितस्तु दुर्नयः । नयचिन्तायामपि च ते दिगंबराः स्यात्पदप्रयोगमिच्छन्ति, तथा चाकलङ्क एव प्राह-'नयोऽपि तथैव सम्यगेकान्तविषयः स्यात्' इति । अत्र टीकाकारेण व्याख्या कृता-'नयोऽपि नयप्रतिपादकमपि वाक्यं न केवलं प्रमाणवाक्य मिति 'अपि'शब्दार्थः तथैव स्यात्पदप्रयोगप्रकारेणैव सम्यगे कान्त विषयः स्यात् यथा स्यादस्त्येव जीव इति । स्यात्पदप्रयोगाभावे तु मिथ्यैकान्तगोचरतया दुर्नय एव स्यात्' [न्यायकुमुदचन्द्र पृ० ६९१] इति । तदेतदयुक्तम् , प्रमाण-नयविभागाभावप्रसक्तेः । तथाहि-'स्याज्जीव एव' इति किल प्रमाणवाक्यम् , 'स्यादस्त्येव जीवः' इति नयवाक्यम् । एतच्च द्वयमपि लघीयस्त्रय्यलङ्कारे साक्षादकलङ्केनोदाहृतम् । अत्र चोभयत्राप्यविशेषः । तथाहि-'स्याजीव एव' इत्यत्र जीवशब्देन प्राणधारणनिबन्धना जीवशब्दवाच्यताप्रतिपत्तिः, 'अस्ति' इत्यनेन उद्धृत विवक्षितास्तित्वगतिः, एवकारप्रयोगात्तु यदाशङ्कितं सकलेऽपि जगति जीवस्य नास्तित्वं तद्वयवच्छेदः, स्यात्प्रयोगात् साधारणासाधारणप्रतिपत्तिरित्युभयत्राप्यविशेष एव" (पृ० ३७१) - आवश्य कसूत्रमलयगिरिरचितवृत्ति ॥
१ तुलना - "तम्हा सब्वेवि णया मिच्छादिट्ठी सपक्खपडिबद्धा । अण्णोण्णणिस्सिया उण हवंति सम्मतसम्भावा ॥"सन्मति १।२१। “एगेण वत्युणोऽणेगधम्मुणो जमवधारणेणेत्र । नयणं धम्मेण तओ होई नओ सत्तहा सोय ॥२६७६॥" -विशेषावश्यकभाष्य. । “नयन्तीति नया अनन्तधर्मात्मकं वस्तु एकधर्मेण नित्यमेवेदमनित्यमेवेति वा निरूपयन्ति"-तत्त्वार्थसूत्रहारिभद्रीवृत्ति १।६, तत्त्वार्थसूत्रसिद्धसेनीयवृत्ति १।६ ।
२ यशोविजयजी महाराजे मलयगिरि महाराजना कथन विषे केटलाक विचारो गुरुतत्त्वविनिश्चयटीकामा (पृ. १७) रजु कर्या छ । 'स्यात् पद अनेकान्तद्योतक छे, नियमात् अनन्तधर्मपरामर्शक नथी' एम कहीने त्यां तेओए समाधान कर्यु छ । परन्तु न्यायावतारनी टीकामां "निर्दिश्यमानधर्मव्यतिरिक्ताशेषधर्मान्तरसंसूचकेन स्याता युक्तो वादोऽभिप्रेतधर्मवचनं स्याद्वादः” (पृ. ९३) ए प्रमाणे सिद्धर्षिगणीए कहेलं छे ॥ ३ जुओ तत्वार्थसूत्रसिद्धसेनीयवृत्ति. पृ० ४१५, सन्मतिटीका पृ० ४४६ इत्यादि ॥ ४ उ० यशोविजयजी महाराजे जैनतर्कभाषा (पृ. २०) गुरुतत्त्वविनिश्चयटीका (१५)शास्त्रवार्तासमुच्चयटीका (पृ० २५४ ) मां विवक्षा प्रमाणे साते भंगो सकलादेश तथा विकलादेश थई शके छ एम जणाव्यु छे, छतां अष्टसहस्रीतात्पर्य विवरणमां (पृ. २४८) तेमणे 'प्रारंभना त्रण भंगो सकलादेश अने पछीना चार भंगो विकलादेश छे' ए मन्तव्यने ज व्याजबी ठरावेलुं छे॥
नय. प्र. ९ Jain Education International For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001108 |
| Book Title | Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Sighsuri, Jambuvijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1966 |
| Total Pages | 662 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Nay, & Nyay |
| File Size | 19 MB |