Page Text
________________
प्रस्तावना
थाय ए खाभाविक छ । तेथी नयचक्रमा तेमज नयचक्रटीकामां भिन्न भिन्न प्रसंगे आवता आ विषय संबंधी उल्लेखो ए दृष्टिथी जिज्ञासुओए अवश्य वाचवा-विचारवा जेवा छ ।
स्याद्वादना पारमार्थिक वरूपना जिज्ञासुओए आचार्यश्री मल्लवादीए सातमा अरमां स्याद्वादनुं जे पारमार्थिक वरूप जणाव्युं छे ते खास जोवा जेवू छे ।
मालवनगरमां विद्यमान ७०० वर्षना घडानो उल्लेख पुरातत्त्वविदोने खास रसदायक नीवडशे । आ प्रमाणे विविध विषयना अनेक शास्त्रपाठोना विपुल उल्लेखो आ ग्रंथमा छे, ए जोतां तेमज अनेक
१ आमां नय संबंधी केटलाक उल्लेखो नीचे मुजब छे—“तथा भवन्ति नान्यथेति नित्य एवाकृतकत्वादाकाशवत् , अनित्य एव कृतकत्वाद् घटवद्वेति । यथोक्तम्-'द्रव्यस्याने कात्मनोऽन्यतमैकात्मावधारणमेकदेशनयनान्नयः' इति ।"नयचक्रवृत्ति. पृ० १० पं० २३।२४ । “जैनसत्यत्वसाधनवृत्ता तु वृत्तिर्विवक्षितद्वादशविकल्पविशेषणा, अन्यथा अवृत्तित्वमेव वक्ष्यमाणवत् ।"-नयचक्र. पृ० १० पं० ५। (वृत्तिः-) तत्समाहारकरूपतया तत्त्वान्वाख्यानमित्यर्थः...। अन्यथेत्येकान्तावधारणे...अवृत्तित्वमेव वक्ष्यमाणवदिति..."-नयचक्रवृत्ति, पृ० ११५०७-१०। “स्याद्वादैकदेशाश्च नया एकान्तवादाः। यथोतम्-भई मिच्छइंसण' (सम्मति ३१५९) गाहा। नैताः खमनीषिकाः, लक्षणमपि तथैव नयानाम् , उक्तं हि-'द्रव्यस्यानेकात्मकत्वेऽन्यतमात्मकैकान्तपरिग्रहो नयः स्वप्राधान्येनार्थनयनाद् नयः[ ]।स च मिथ्यादृष्टिरनेकाकारार्थस्य विपरीतप्रतिपत्तित्वात् । अनेकात्मकवस्तुप्रतिपत्तित्वात् स्याद्वादस्य याथार्थ्यम्।"नयचक्रवृत्ति पृ० ८४ इत्यादि । सकलादेश संबंधी केटलाक उल्लेखो नीचे मुजब छ- "अनेकान्तवादो हि वादनायकः, सर्ववादविरोधाविरोधयोनिग्रहानुग्रहसमर्थत्वात् , अर(रि)विजिगीवादीनामिवोदासीननृपः । स चेत्थम्-स्यादन्यत् स्यादनन्यत् कारणात् कार्यमित्यादि । कुतः तदतत्समर्थविकल्पत्वात् । तस्मिंश्चातस्मिंश्च विकल्पे समर्थत्वात् 'कारणे कार्य सदनन्यत्, असदन्यत्' इति वा पक्षे समर्थो विकल्पोऽस्येति अनन्तरोक्तविकलादेशहेतुद्वयसमाहारैकरूपोऽयं हेतुः पक्षद्वयसाधनसमर्थः ।" इति षष्ठेऽरे नयचक्रवृत्तौ पृ. ४३६ । “द्रव्यार्थस्य विकल्पाः षट् संक्षेपेणात्रोक्ताः, पर्यायार्थस्य षट् । तेषामुपग्राहक जिनवचनं तद्यथा-'इमा णं भंते ! रयणप्पभा पुढवी किं सासता असासता?' इति पृष्टे व्याकरणं 'सिता सासता सिता असासता' इति समग्रादेशात् । पुनः ‘से केणटेणं भंते। एतं एवं वुच्चति सिता सासता सिता असासता' इति व्याख्यापनार्थः प्रश्नः । तस्य विकला देशादू व्याकरणं रत्नप्रभायाः स्वतत्त्वमुभयात्मकं विभागेन विदधाति-दव्वट्ठताए सासता वण्णपजवेहिं गंधपजवेहिं रसपनवेहिं फासपजहिं संठाणपजवेहिं असासतत्ति।” इति नयचक्रतुम्बे नयचक्रवृत्तौ पृ० ५६३-२ । “विध्यादिसकलभङ्गात्मकसम्यग्दर्शनाधिकारे वर्तमाने विकलनयस्वरूपज्ञानमूलत्वात् सम्यग्दर्शनस्य"-इति दशमेऽरे नयचकवृत्तौ पृ० ४९४-२ । “विध्यादिसर्वभङ्गात्मकैकवृत्तिसम्यग्दर्शनाधिकारे प्रत्येकवृत्तिमिथ्यादर्शनत्वापादनार्थ प्रवृत्तत्वादाह"-इति द्वादशारान्तरे नयचक्रवृत्तौ पृ० ५४८-२॥
२"को हि नाम सोऽनेकान्तवाद्येवं ब्रूयात्-प्रागुत्पत्तेः मृदात्मना सत् कार्य घटात्मना चासदिति । एवं हि मृदोऽकार्यत्वे......को भेदः ? अभूत्वोत्पत्तिवाचिप्राक्छब्दोचारणादेव साक्षादसत्त्वैकान्ताभ्युपगमः । अन्येन मृदात्मना भवति खेन च घटात्मना न भवतीत्येवं ब्रुवन् प्रत्यक्षादिविरुद्धं मत्तोन्मत्तकादिवत् स्यात् । देशकालभेदलक्षणोभयपर्यायमात्रत्वादेवमयमसद्वाद एव स्यात् । इत्थं पुनः कोऽनेकान्तवादी ब्रूयात् आपेक्षिकमृदात्मसत्त्वम् असद्वादिवत् । आपेक्षिकमृदात्मसद्विशेषणात्तु असदभिधानमेवेदम् , अभिधेयस्वतत्त्वनिरसननियतत्वात् , अन्यनुष्णत्वाभिधानवत् । अव्युदासे तु घटात्मनापि सन्नेव तद्भावत्वात् । सदसदात्मकवस्तुतत्त्वप्रत्यक्षीकरणार्थ जैना एकमेवात्मानं परमार्थ द्रव्यार्थपर्यायार्थीभयलक्षणमुपवर्णयन्ति, खपुष्पवदन्यथाऽसम्भवात् । द्रव्यशब्दं च मृदादिरूपाद्यतीतानागतवर्तमानभेदाभेदार्थं पर्यायशब्दं सर्वाभेदभेदार्थ, मृदात्मानं द्रव्यार्थपर्यायार्थ घटात्मानं च द्रव्यार्थपर्यायार्थ च।"-नय चक्र, पृ० ५००-५०२ । एतदर्थजिज्ञासुभिनयचक्रवृत्तिर्दष्टव्या ॥ ३"कालोऽपि केषाञ्चित् कारकमिति तद्दर्शयन्नाह-मालवनगरे सप्त वर्षशतानीति । तत्र आम एव घटो वर्षे प्रदर्यते संगोप्यते च 'संगोपितसाराणि द्रव्याणि' इति ख्यापनार्थम् [ पृ. ४०१-४०२] । ......यथा मालवनगरे घटो दृढीभूत आर्द्रादिसामिशुष्क-नव-युव-मध्यम-पुराणाद्यवस्थासु अन्यथा भवनेऽपि घटत्वमनतिकामन् सप्तसु वर्षशतेषु नीतेष्वपि स एव तथा भवति एवं तदपि कार्य द्रव्यादीति [पृ० ४६८]"-नयचक्रवृत्तिः ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001108 |
| Book Title | Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Sighsuri, Jambuvijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1966 |
| Total Pages | 662 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Nay, & Nyay |
| File Size | 19 MB |