Page Text
________________
प्राकथनम्
___“यच्चाप्यभिहितमभिधर्मकोशे यदेतदनेकप्रकारभिन्नमित्यादि यावदनेकवर्णसंस्थानं पश्यतः" [पृ०७८ पं० ८ ] इति पूर्वपक्षमुद्दिश्य नयचक्रवृत्तौ तस्य विस्तरेण परीक्षा विलोक्यते । वसुबन्धुरचिता अभिधर्मकोशकारिकास्तेषां च खोपज्ञं विस्तृतं भाष्यमेतदुभयमपि अभिधर्मकोशनाम्ना व्यपदिश्यतेऽतो मल्लवादिक्षमाश्रमणैरभिधर्मकोशभाष्यमत्राभिधर्मकोशनाम्ना निर्दिष्टम् । नयचक्रसंपादनारम्भसमये 'सभाष्यः अभिधर्मकोशः संस्कृतभाषायां नष्टः' इति प्रसिद्धिरभूत् । अस्माभिस्तु संस्कृतभाषायां तदवाप्तये चिरं प्रयतमानैः 'पं० राहुलसांकृत्यायनमहाशयैरचिरादेव भोटदेशत उपलब्धस्य अभिधर्मकोशभाष्यस्य 'फोटो'प्रतिकृतयः शान्तिनिकेतनविद्यालयेऽध्यापकानां विद्वद्वरश्रीप्रह्लादप्रधानमहाशयानां सविधै सन्ति' इति श्रुतम् । अस्मदभ्यर्थितः सर्वोऽप्यभिधर्मकोशभाष्यांशः प्रह्लादप्रधानमहोदयैः शीघ्रमेव लिखित्वा महता सौजन्येनास्मत्सविधे प्रेषितः । ततो मल्लवादिभिरभिधर्मकोशभाष्यादुद्धृतः सर्वोऽपि पाठस्तदनुसारेण नयचक्रवृत्त्यनुसारेण च पृ० ७८-७९ इत्यत्र नयचक्रमूलेऽस्माभिर्दर्शितः । प्रह्लादप्रधानमहोदयेभ्यो लब्धोऽभिधर्मकोशभाष्यांशः 'पृ० ७८ टि० ५, टिपृ० ३७-३९, ४५, ४६, ४९, ५०' इत्यत्र मुद्रितोऽतस्तज्जिज्ञासुभिस्तत्र विलोकनीयम् ।
पृ० ९३ पं० १ इत्यत्र बौद्धग्रन्थाद् मल्लवादिभिरुद्धृतः "रज्वां सर्प इति ज्ञानम्" इत्यादिश्लोको नयचक्रवृत्त्यनुसारेण हस्तवालप्रकरणस्य भोटभाषानुवादानुसारेण च नयचक्रमूलेऽस्माभिर्योजितः । दृश्यतां भोटपरिशिष्टे टिपृ० १३६ । अन्येऽपि 'पृ० ८८ पं० ३, पृ० ३०६ पं० १' इत्यादिषु मलवादिना प्रमाणसमुच्चयादिबौद्धग्रन्थत उद्धृताः पाठाः सम्प्रति संस्कृतेऽनुपलभ्यमानत्वात् तेषां बौद्धग्रन्थानां भोटादिभाषान्तरसाहाय्येनास्माभिर्नयचक्रमूले योजिताः ।
पृ० १३१ पं० २६ इत्यत्र “ उक्तं हि " इत्युल्लिख्य मल्लवादिभिरुद्धृता “ अनुवादादर" इत्यादिकारिका बृहत्कल्पवृत्त्याद्यन्तर्गतावतरणसाहाय्येन नयचक्रमूलेऽस्माभिर्योजिता । दृश्यतां टिपृ० ५८ पं० ५ ।
दिङ्मात्रमेतत् । ईदृशेष्वनेकस्थानेषु मुद्रितामुद्रितनानादेशोपलब्धनानाभाषानिबद्धग्रन्थानां साहाय्येन नयचक्रमूलसंकलनाय चिरं प्रयतितमस्माभिः ।
किश्चान्यत् , अनेकस्थानेषु वृत्त्यनुसारेण दुर्निर्णेया नयचक्रमूलपाठा सुदूरं गत्वा वृत्तिकारेणातिदेशादिप्रसङ्गेष्वक्षरशः किश्चिद्भेदेन वा वृत्तावुपन्यस्ताः । एतादृशान् वृत्त्यन्तर्गतान् सर्वपाठानितस्तः समुच्चित्य तदनुसारेण यथायोगं नयचक्रमूलमनेकस्थानेष्वस्माभिः सङ्कलितमत्र । तथाहि 'पृ० ६५-७० ' इत्यत्र विद्यमानं मूलं 'पृ० १०९ पं० २५-पृ० ११० पं० १६ ' इत्यत्र वर्णितमतिदेशमवलम्ब्य सङ्कलितम् । 'पृ० २४८-२५८' इत्यत्रस्थं मूलं 'पृ० २७५ पं० २८-पृ० २७७ पं० १३ ' इत्यत्र नयचक्रवृत्तावुल्लिखितं पाठमाश्रित्य योजितम् । एवमन्यत्रापि बहुषु स्थानेषु योजितं नयचक्रमूलम् । ये चातिदेश-पूर्वाभिहितस्मारणादिप्रसङ्गेन निर्दिष्टा नयचक्रमूलकल्पने सहायकाः संक्षेपेण विस्तरेण वा नयचक्रवृत्त्यन्तर्गता ईदृशाः पाठास्ते विवेचकानां सौकर्यायात्र विशिष्टेषु [पैका ब्लेक नं० १] अक्षरेषु मुद्रिताः । अतिदेशादिप्रसङ्गवर्णितयद्वाक्य
१ अभिधर्मकोशकारिका-भाष्ययोः कोशनाना व्यवहारोऽपि प्रसिद्ध एव, दृश्यताम् अभिधर्मदीपवृत्तिः पृ० १८, ३३, ४०, ४१, ४७, ६५, ८१, ९०, ९३ इत्यादि ॥ २ अभिधर्मकोशभाष्यस्य पर शतेभ्यो वर्षेभ्यः प्राक् सज्जातं भोटभाषानुवादं चीनभाषानुवादं चावलम्ब्य L. de la Vallee Poussin इत्येभिः कृतः फ्रेंचभाषानुवादः Paris नगरात् ( 1931 A. D. वर्षे) प्रकाशित उपलभ्यते, सोऽपि चास्माभिरुपयुक्तोऽत्र ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001108 |
| Book Title | Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Sighsuri, Jambuvijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1966 |
| Total Pages | 662 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Nay, & Nyay |
| File Size | 19 MB |