Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika

SR No.: 001108
Original Sutra Author: Mallavadi Kshamashraman
Author: Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha
Publication Year: 1966
Total Pages: 662
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Nay, & Nyay
File Size: 19 MB

Page 25

८
नयचक्रस्य
तदनन्तरं चतुर्मास्यां परिपूर्णायां शहापुराद् विहृत्य वयं पुण्यंपत्तनं [ पुनानगरं ] गताः । तत्र मुनिराजश्री पुण्यविजयजीमहोदयैर्नयचक्रवृत्तेरनेका हस्तलिखितप्रतयः प्रेषिताः । पूज्यपादगुरुदेव श्रीभुवन विजयजीमहाराजानामाशीर्वादमधिगम्य नयचक्रवृत्तेः संशोधनं मयाऽऽरब्धम् । नयचक्रवृत्त्यादर्शानां पदे पदेऽशुद्धिबहुलत्वात् प्राचीना अर्वाचीनाश्च यावत्यो नयचक्रवृत्तिप्रतय उपलब्धुं शक्यास्तावत्यः सर्वा अपि इतस्ततः सङ्गृहीताः । किन्तु ताः सर्वा अपि पूज्यपादमहोपाध्याय श्रीयशोविजयवाचकैर्निर्मितं नयचक्रवृत्तेरेकमादर्शमलम्ब्यैव लिखिता इति तासु सर्वास्वपि प्रायः समाना एव शुद्धाशुद्धपाठा दृष्टिपथमायाताः । अतः श्रीयशोविजयवाचकैः खयं लिखितमादशं गवेषयितुमस्माभिर्बहु प्रयतितम् । किन्तु तदानीं स आदर्श कुत्रचिदपि न लब्धः । अतोऽस्मत्सविधे समायातासु प्रतिषु ' पा० डे० लीं० वि० रं० ही ० ' इति षण्णां प्रतीनां प्राचीनत्वं विभाव्य तदनुसारेण संशोधनमारब्धम् । हस्तलिखित प्रतीनामशुद्धि भूयिष्ठत्वाद् नयचक्रमूलस्य विलुप्तत्वाच्च नयचक्रवृत्तेः सम्यग् रहस्यपरिज्ञानं संशोधनं च दुष्करतरं विभाव्य संशोधनायोपायान्तरमपि चिन्तितम् । नयचक्रग्रन्थस्य नानाविधदार्शनिकसिद्धान्तचर्चामयत्वात् तत्तद्विषयक ग्रन्थान्तरसाहाय्येनास्मदीयं संशोधनकर्म कथञ्चित् सरलीभवेदिति सञ्चिन्त्य पुण्यपत्तने चिरतरमवस्थाय तत्र 'आत्मानन्द जैन लायब्रेरी, भाण्डारकर ओरिएण्टल रिसर्च इन्स्टिटयूट, डेक्कन कॉलेज, डॉ. वासुदेव विश्वनाथ गोखले ' इत्यादीनां विशालग्रन्थसङ्ग्रहेभ्यो नानाविधान् ग्रन्थानधिगम्य जैन-बौद्ध-सांख्य- न्याय-मीमांसा - वेदान्तादिदर्शनानां प्रायः सर्वेऽपि प्राचीना ग्रन्था मया परिशीलिताः। अन्यानप्यतिदुर्लभान् हस्तलिखितान् नानाभाषानिबद्धान् युरोपादिदेशेषु प्रसिद्धांश्च ग्रन्थान् महता प्रयत्नेन सञ्चित्य तेषामप्यवगाहनं कृतम् । एतेभ्यो ग्रन्थेभ्यो यद्यपि यथापेक्षं साहायकं न लब्धं तथापि बहुषु स्थलेषु नयचक्रवृत्तेः संशोधने नयचक्रमूलस्य च संयोजने एतेषां ग्रन्थानां भूयानुपयोगो जातः । ये च ग्रन्था अस्माभिरुपयुक्तास्तेषां निर्देशस्तत्र तत्र टिप्पणेषु विहितोऽस्माभिः । तथाहि - द्विविधानि टिप्पणान्यत्रास्माभिः सङ्कलितानि कानिचिद् नयचक्रे वृत्तेरधस्तनभागे पादटिप्पणरूपेण मुद्रितानि, अपराणि तु नयचक्रस्य प्रान्ते पृथकू टिप्पणरूपेण मुद्रितानि तेषु चानेकानि परिशिष्टान्यपि योजितानि । एतेषां सर्वेषां टिप्पणानां परिशिष्टानां चावगाहनात् ' "उपयुक्तग्रन्थनामावली' विलोकनाच्च प्राचीनार्वाचीनग्रन्थानां यो महान् राशिरेतस्मिन् सम्पादनेऽस्माभिरुपयुक्तः स स्वयमेव सम्यग् विज्ञास्यते वाचकैः ।
कृत्स्नाया नयचक्रवृत्तेर्वाचनादिदमपि मया ज्ञातं यथा येषां येषां सांख्य-बौद्ध-वेदान्त-वैशेषिकादिदर्शनग्रन्थानां मतानि नयचक्रकृता चर्चितानि निरस्तानि वा तेषु बहवो ग्रन्थास्तावत् सम्प्रति विलुप्ता एव, केषाश्चित्तु नामापि न श्रूयते । किन्तु येषां बौद्धग्रन्थानां मतानि नयचक्रे वृत्तौ चोल्लिखितानि तेषां प्र संस्कृतभाषायां नष्टप्रायत्वेऽपि केषाञ्चिद् ग्रन्थानां परःशतेभ्यो वर्षेभ्यः पूर्वं भोटभाषाय भोटदेशीयपण्डितैर्विरचिता अनुवादाः प्राप्यन्ते । अतो भोटभाषामधीत्य तद्वन्यांश्चाधिगम्य तदनुसारेण नयचक्रवृत्यन्तर्गतबौद्धमतसम्बद्धपाठानां संशोधनमत्यन्तं समीचीनं भवेत् तत्र तत्र च नयचक्रमूलस्य योजनमपि सुकरं भवेदिति विभाव्य भोटभाषामध्येतुं तद्व्रन्थांश्च कुतश्चिदप्यवाप्तुमुद्युक्ता वयम् ।
१ अस्मिन् प्रथमे विभागे सम्पादनायोपयुक्तानां ग्रन्थानां नामावली टिपृ० १४७ इत्यतः परं विलोकनीया ॥ २ 'तिब्बत' देशस्य 'भोट' इत्यभिधानम्, अतो भोटभाषा नाम तिब्बतदेशीया [ Tibetan ] भाषा इति ध्येयम् ॥ ३ दृश्यतां टिपृ० ९५ । Oriental Institute, Baroda इत्यतः Gaekwad's Oriental Series No. 136 रूपेण प्रकाशितस्य अस्मत्सम्पादितस्य चन्द्रानन्दरचितवृत्तियुक्तस्य वैशेषिकसूत्रस्य सप्तमे परिशिष्टेऽपि [पृ० १५३ - १५४ ] विस्तरार्थिभिर्विलोकनीयम् ॥