________________
आ. श्रीजिनदासगणिविरचितचूर्णि हरिभद्रसूरिविर० विवृति-मल० हेमचन्द्रसूरिविर०वृत्तिभिः समेतम् ३४४
यथाविहितं प्रत्ययः, ठक्, वास्त्रिक: । एवं तंतु (ती ?) वायनं (णं) शिल्पमस्य तान्त्रिकः । इह तुण्णा त्ति भणितम्, न चात्र तद्धितप्रत्ययो दृश्यते, कथं तद्धितः ? उच्यतेतद्धितप्रत्ययप्राप्तिमात्रमङ्गीकृत्योक्तम्, प्राप्तिश्च न तद्धितार्थेन विना भवति, अतस्तद्धितार्थः । तद्धितः प्रत्ययस्तर्हि न बाधित: ? उच्यते - लोकरूढेन वचनेन, यतस्तेनार्थ: प्रतीयते, येन 5 चार्थः प्रतीयते स शब्दः, अन्यः अपशब्दः, अथवाऽस्मादेव वचनादेवंजातीयास्तद्धिता इति तद्धितसंज्ञा।
श्लाघातद्धितनाम श्रवण इत्यादि, अस्मादेव सूत्रनिबन्धनात् श्लाघार्थस्तद्धितार्थ इति । संयोगतद्धितमाह-राज्ञः श्वशुर इत्यादावप्यस्मादेव सूत्रनिंबन्धनात् तद्धितार्थतेति। चित्रं च शब्दप्राभृतम्, अप्रत्यक्षं च न इत्यतो न भावनां विद्मः ।
१०
10
समीपतद्धितनाम - गिरेः समीपे नगरं गिरिनगरम् अत्र अदूरभवश्च [पा० ४/२/७०] इत्यण् न भवति, गिरिनगरमित्येव प्रसिद्धत्वात्, विदिशायाः अदूरभवं नगरं अदूरभवश्च [ पा० ४/२/७०] इत्यण् वैदिशम्, अत्र अण् भवति, एवं प्रसिद्धत्वात् । संवूहतद्धितनाम तरंगवतिकार इत्यादि, संवूहो ग्रन्थसन्दर्भकरणम्, शेषं पूर्ववद्भावनीयमिति। ऐश्वर्यतद्धितनाम राजेत्यादि, अत्रापि राजादिशब्दनिबन्धनमैश्वर्यमवगन्तव्यम् । शेषं 15 सूत्रोपन्यासज्ञापकसिद्धमेव ।
अपत्यतद्धितनाम - सुप्रसिद्धेनाऽप्रसिद्धं विशेष्यते - मात्रा पुत्रः, पित्रा पुत्रः, यथा आश्वलायनः। पुत्रेण माता, इह पुत्रेण माता, तंजहा - तित्थगरमाता चक्कवट्टिमातेत्यादि, तदेतत् ताद्धितम् ।
से किं तं धातूए ? २, भू सत्तायां परस्मैभाष: [ पा०धा० १] इत्यादि, तत्र भू इत्ययं 20 धातुः सत्तायामर्थे वर्त्तते, अतो [भू ? ] इत्ययं प्रमाणभावनाम ।
नैरुक्तिकं निगदसिद्धम्, भावप्रमाणनामता चास्य भावप्रधानशब्दनयगोचरत्वात्, गुरवस्तु व्याचक्षते समासादिनाम्ना गुणाभिधानादिति भावः । अनेनैव चोपाधिना शेषभेदो भावनीय इति । एवं यथागमं मया अपौनरुक्त्यं दर्शितम्, अन्यथाऽपि सूक्ष्मधिया भावनीयमेव, अनन्तगम-पर्यायत्वात् सूत्रस्य । तदेतत् प्रमाणनाम, [ तदेतद्दशनाम ], तदेतन्नामेति 25 नामेति मूलद्वारमुक्तम्।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
