________________
आ.श्रीजिनदासगणिविरचितचूर्णि-हरिभद्रसूरिविर०विवृति-मल० हेमचन्द्रसूरिविर०वृत्तिभिः समेतम् ३२४
इत्याह-रतिसंयोगाभिलाषसञ्जननः तत्कारणत्वात्। मण्डना-विलास]-विव्वोकहास्य-लीला-रमणलिंगः, तत्र मण्डनं कटकादिभिः, विलास: कामगर्भो रम्यो नयनादिविभ्रमः, विव्वोयं ति देशीपदम् अङ्गजविकारार्थे, हास्य-लीले प्रतीते, रमणं क्रीडनम्, एतच्चिह्न इति गाथार्थः । उदाहरणमाह- शृङ्गारो रसो यथा- मधुर गाहा निगदसिद्धा । अद्भुतलक्षणमाह- विम्हयकरो गाहा । विस्मयकरः अपूर्वो वा तत्प्रथमतयोत्पद्यमानो भूतपूर्वो वा पुनरुत्पन्नो योरसोभवतिस हर्ष-विषादोत्पत्तिलक्षण: तद्बीजत्वाद् अद्भुतो नामेति गाथार्थः । उदाहरणमाह- अद्भुतो रसो यथा-अब्भुततर गाहा निगदसिद्धा।
रौद्ररसलक्षणमाह- भयजणणगाहा। भयजननरूप-शब्दा-ऽन्धकार-चिन्ता10 कथासमुत्पन्नः इत्यत्र भयजननत्वं रूपादीनां प्रत्येकमभिसम्बध्यते, भयजननरूपदर्शनात्
समुत्पन्न:, एवं भयजननशब्दश्रवणाद् भयजननान्धकारयोगात् भयजननचिन्तासमुद्भूते: भयजननकथाश्रवणात् समुत्पन्नः सञ्जातः। किंविशिष्टः ? इत्यत्राह- सम्मोह-सम्भ्रमविषाद-मरणलिंगोरौद्रः, तत्रसम्मोहः अत्यन्तमूढता, सम्भ्रमः किंकर्त्तव्यतानिबन्धन
आत्मपरिणामः, विषाद-मरणे प्रतीते इति गाथार्थः । उदाहरणमाह- रौद्रो रसो यथा15 भिउडी० गाहा। भृकुटि:ललाटे वलिभङ्गः, तया विडम्बितंन्यत्कृतं मुखं यस्य तथाविध:, तस्याऽऽमन्त्रणं हे भृकुटिविडम्बितमुख! संदष्टौष्ठ ग्रस्तौष्ठ ! इत्यर्थः, इत: इति इतश्चेतश्च रुधिरोत्कीर्ण: विक्षिप्तरुधिर इति भावः, हंसि पशुं व्यापादयसि अजम्, असुरनिभ असुराकार, भीमरसित भयानकशब्द, अतिरौद्र रौद्रोऽसि इति गाथार्थः।
वीडनकलक्षणमाह-विणओगाहा। विनयोपचार-गुह्य-गुरुदारव्यतिक्रमोत्पन्न 20 इति, विनयोपचारादिषु व्यतिक्रमशब्दः प्रत्येकमभिसम्बध्यते, भवति रसो वीडनकः
लज्जाशङ्काकरणलिङ्ग इतिगाथार्थः । उदाहरणमाह-वीडनको रसोयथा-किं लोइय० गाहा । क्वचिद् देशाचार:- अभिनववध्वाः प्रथमयोन्युभेदे रक्त चर्चितं तन्निवसनमक्षतयो निसंज्ञापनार्थं पटलकविन्यस्त (स्तं?) सम्पादितपूजोपचारं
सकललोकप्रत्यक्षमेव तद्गुरुजनोवन्दते इति। एवं चात्मावस्थांसखीपुरतो वधूभणति- किं 25 लौकिकक्रियाया: लज्जनकतरमिह? लज्जिताभवामि, किमिति ? वारेज्जा विवाहो,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
