________________
अनुयोगद्वारसूत्रम् [ सू० ११५]
१६९
विशेषाधिकान्युक्तानि, अत्र तु प्रदेशार्थता-विचारेऽनानुपूर्वीद्रव्याणां निष्प्रदेशत्वात् तदेव शतमवस्थितम्, अवक्तव्यकद्रव्याणां तु प्रत्येकं द्विप्रदेशत्वाद् द्विगुणितानां विंशत्युत्तरं प्रदेशशतं जायत इति तेषामितरेभ्यः प्रदेशार्थतया विशेषाधिकत्वं भावनीयम् । आनुपूर्वीद्रव्याणि प्रदेशार्थतया अवक्तव्यकद्रव्येभ्योऽनन्तगुणानि भवन्ति, कथम् ? यतो द्रव्यार्थतयाऽपि तावदेतानि पूर्वेभ्योऽसङ्ख्यातगुणान्युक्तानि, यदा तु सङ्ख्यातप्रदेशिक- 5 स्कन्धानामसङ्ख्यातप्रदेशिकस्कन्धानामनन्ताणुकस्कन्धानांचसम्बन्धिन: सर्वेऽपिप्रदेशा विवक्ष्यन्ते तदा महानसौ राशिर्भवतीति प्रदेशार्थतयाऽमीषां पूर्वेभ्योऽनन्तगुणत्वं भावनीयम्।
उक्तं प्रदेशार्थ तयाऽप्यल्पबहुत्वम्, इदानीमुभयार्थतामाश्रित्य तदाहदव्वट्ठपएसट्ठयाए इत्यादि, इहोभयार्थताधिकारेऽपि यदेवाल्पं तदेवादौ दर्श्यते, 10 अवक्तव्यकद्रव्याणि च सर्वाल्पानि इति प्रथममेवोक्तम्, सव्वत्थोवाइंणेगम-ववहाराणं अवत्तव्वगदव्वाइंदव्वट्ठयाए त्ति, अपरं चोभयार्थताधिकारेऽपि अणाणुपुव्वीदव्वाइं दव्वट्ठयाए इत्यादौ यदुक्तम् अपएसट्ठयाए त्ति तदात्मव्यतिरिक्तप्रदेशान्तराभावतोऽनानुपूर्वीद्रव्याणामप्रदेशकत्वादिति मन्तव्यम्, ततश्चेदमुक्तं भवति- द्रव्यार्थतया अप्रदेशार्थतया च विशिष्टान्यनानुपूर्वीद्रव्याण्यवक्तव्यकद्रव्येभ्यो विशेषाधिकानि, 15 शेषभावना तु प्रत्येकचिन्तावत् सर्वा कार्या । आह- यद्येवं प्रत्येकचिन्तायामेव प्रस्तुतोऽर्थः सिद्धः, किमनयोभयार्थताचिन्तयेति ? नैवम्, यत आनुपूर्वीद्रव्येभ्यस्तत्प्रदेशा: कियताऽप्यधिका इति प्रत्येकचिन्तायां न निश्चितम्, अत्र तु ताई चेव पएसट्ठयाए अणंतगुणाई इत्यनेन तन्निर्णीतमेव, ततोऽनवगतार्थप्रतिपादनार्थत्वात् प्रत्येकावस्थातो भिन्नैवोभयावस्था वस्तूनामिति दर्शनार्थत्वाच्च युक्तमेवोभयार्थताचिन्तनमित्यदोषः । 20 तदेवमुक्तो नवविधोऽप्यनुगम इति निगमयति-सेत्तं अणुगमे त्ति, तद्भणने च समर्थिता नैगम-व्यवहारयोरनौपनिधिकी द्रव्यानुपूर्वी इति निगमयति- सेत्तं नेगमेत्यादि।
[सू० ११५] से किं तं संगहस्स अणोवणिहिया दव्वाणुपुव्वी ? संगहस्स अणोवणिहिया दव्वाणुपुव्वी पंचविहा पण्णत्ता । तंजहा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
