________________
अनुयोगद्वारसूत्रम् [सू० ८५-८६ ]
-
क्षेत्रममूर्तं नित्यं च, अतस्तस्य कथं करण - विनाशाविति ? अत्रोच्यते - तद्वयवस्थितद्रव्यकरण-विनाशभावादुपचारत: खल्वदोष:, तथा चाह - तात्स्थ्यात् तद्वयपदेशो युक्त एव, मञ्चा: क्रोशन्तीति यथा [ ], तथा चाह सूत्रकारः - जमिणमित्यादि, यद् हल - कुलिकादिभिः क्षेत्राण्युपक्रम्यन्ते योग्यतामापाद्यन्ते, आदिशब्दाद् विनाशकारणगजेन्द्रवधा (बन्धा) दिपरिग्रहः । सेतमित्यादि निगमनम् ।
से किं तमित्यादि, कालस्य वर्त्तनादिरूपत्वाद् द्रव्योपक्रम एवोपचारात् कालोपक्रम इति, चन्द्रोपरागादिपरिज्ञानलक्षणो वा, यद्वा जं णमित्यादि, यन्नालिकादिभिः काल उपक्रम्यते ज्ञानयोग्यतामापाद्यते, नालिका घटिका, आदिशब्दात् प्रहरादिपरिग्रहः । सेत्तमित्यादि निगमनवाक्यम् ।
१२१
[हे० ८५-८६] इतः क्षेत्रोपक्रममभिधित्सुराह से किं तमित्यादि । क्षेत्रस्योपक्रमः 10 परिकर्म-विनाशकरणं क्षेत्रोपक्रम:, स क इत्याह- खेत्तोवक्कमे जंणं हल - कुलियादीहिं खेत्ताइं उवक्कामिज्जंति त्ति, तत्र हलं प्रतीतम्, अधोनिबद्धतिर्यक्तीक्ष्णलोहपट्टिकं मयिकाल्लघुतरं काष्ठं तृणादिच्छेदार्थं यत् क्षेत्रे वाह्यते तत् मरुमण्डलादिप्रसिद्धं कुलिकमुच्यते, ततश्च यदत्र हल- कुलिकादिभि: क्षेत्राण्युपक्रम्यन्ते बीजवपनादियोग्यतामानीयन्ते स परिकर्मणि क्षेत्रोपक्रम:, आदिशब्दाद् गजेन्द्रबन्धनादिभिः क्षेत्राण्युपक्रम्यन्ते विनाश्यन्ते स वस्तुनाशे क्षेत्रोपक्रमः, गजेन्द्रमूत्र- पुरीषादिदग्धेषु हि क्षेत्रेषु बीजानामप्ररोहणाद् विनष्टानि क्षेत्राणि इति व्यपदिश्यन्ते । आह - यद्येवं क्षेत्रगतपृथिव्यादिद्रव्याणामेव तौ परिकर्म-विनाशौ, इत्थं च द्रव्योपक्रम एवायम्, कथं क्षेत्रोपक्रम: ? इति, सत्यम्, किन्तु क्षेत्रमाकाशं तस्य चामूर्तत्वात् मुख्यतयोपक्रमो न संभवति, किन्तु तदाधेयद्रव्याणां पृथिव्यादीनां य उपक्रमः स क्षेत्रेऽपि उपचर्यते, दृश्यते च आधेयधर्मोपचार आधारे, यथा 20 मञ्चाः क्रोशन्ति इति, उक्तं च
खिंत्तमरूवं निच्वं न तस्स परिकम्मणं न य विणासो ।
आहेयगयवसेण उ करणविणासोवयारोऽत्थ ॥१॥ [ विशेषावश्यकभा० ९२४] इत्यादि । सेत्तमित्यादि निगमनम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
5
15
www.jainelibrary.org
