________________
अनुयोगद्वारसूत्रम् [सू० ७४-७५ ]
सामायिकपुरमप्यर्थाधिगमोपायद्वारशून्यमशक्याधिगमं भवति, एकद्वारानुगतमपि च दुरधिगमम्, सप्रभेदचतुर्द्वारानुगतं तु सुखाधिगममित्यतः फलवान् द्वारोपन्यास इति ।
5
तत्रोपक्रमणमुपक्रम इति भावसाधनः शास्त्र [स्य ] न्यासदेशसमीपीकरणलक्षणः । उपक्रम्यते वाऽनेन गुरुवाग्योगेनेत्युपक्रम इति करणसाधनः । उपक्रम्यतेऽस्मिन्निति वा शिष्यश्रवणभावे सत्युपक्रम इत्यधिकरणसाधनः । उपक्रम्यतेऽस्मादिति वा विनीतविनेयविनयादित्युपक्रम इत्यपादानसाधनः, तथा च शिष्यो गुरुं विनयेनाऽऽराध्यानुयोगं कारयन्नात्मनाऽपादानार्थे वर्तते इति । एवं निक्षेपणं निक्षेपः, निक्षिप्यते वा अनेनास्मिन्नस्मादिति वा निक्षेपः न्यासः स्थापनेति पर्यायाः । एवमनुगमनमनुगमः, अनुगम्यतेऽनेनास्मिन्नस्मादिति वाऽनुगमः, सूत्रस्यानुकूलः परिच्छेद इत्यर्थः । एवं नयनं नयः, नीयतेऽनेनाऽस्मिन्नस्मादिति वा नयः, अनन्तधर्मात्मकस्य वस्तुन एकांशपरिच्छेद 10 इत्यर्थः । आह - एषामुपक्रमादिद्वाराणां किमित्येवं क्रम: ? इति, अत्रोच्यते - न ह्यनुपक्रान्तं सदसमीपीभूतं निक्षिप्यते, न चानिक्षिप्तं नामादिभिरर्थतोऽनुगम्यते, न चार्थतोऽननुगतं नयैर्विचार्यत इत्यतोऽयमेव क्रम इति । उक्तं च
सम्बन्ध(द्ध)मुपक्रमतः समीपमानीय रचितनिक्षेपम्। अनुगम्यतेऽथ शास्त्रं नयैरनेकप्रभेदैस्तु || १ || [
]
[हे० ७४-७५] इदानीमावश्यकस्य यद् व्याख्यातं यच्च व्याख्येयं तदुपदर्शयन्नाह - आवस्सयस्स गाहा । व्याख्या - आवश्यकस्य आवश्यकपदाभिधेयस्य शास्त्रस्य एषः पूर्वोक्तप्रकार: पिण्डार्थः समुदायार्थो वर्णितः कथितः समासेन संक्षेपेण । इदमत्र हृदयम् - आवश्यकश्रुतस्कन्ध इति शास्त्रनाम पूर्वं व्याख्यातम्, तच्च सान्वर्थम्, ततश्च यथा सान्वर्थादाचारादिनामत एव तद्वाच्यशास्त्रस्य चारित्राद्याचारोऽत्राभिधास्यत इत्यादि- 20 लक्षणः समुदायार्थः प्रतिपादितो भवति, एवमत्राप्यावश्यकश्रुतस्कन्ध इति सान्वर्थनामकथनादेवावश्यं करणीयं सावद्ययोगविरत्यादिकं वस्त्वत्राभिधास्यत इति समुदायार्थः प्रतिपादितो भवति । इत ऊर्ध्वं पुनरेकैकमध्ययनं कीर्तयिष्यामि भणिष्यामीति गाथार्थः ।
Jain Education International
११३
For Private & Personal Use Only
15
www.jainelibrary.org
