________________
आ.श्रीजिनदासगणिविरचितचूर्णि-हरिभद्रसूरिविर०विवृति-मल० हेमचन्द्रसूरिविर०वृत्तिभिः समेतम् ९४
स्वाभिप्रायेण तत्त्वतः सर्वज्ञप्रणीतार्थानुसारमन्तरेण बुद्धि-मतिभ्यां विकल्पितं स्वच्छन्दबुद्धिमतिविकल्पितम्, स्वबुद्धिकल्पनाशिल्पिनिर्मितमित्यर्थः। तत्प्रकटनार्थमेवाऽऽह - तद्यथा- भारतमित्यादि एतच्च भारतादिकं नाटकादिपर्यन्तं श्रुतं लोकप्रसिद्धिगम्यम्।
अथ प्रकारान्तरेणलौकिकश्रुतनिरूपणार्थमाह - अहवा बावत्तरिकलाओइत्यादि, 5 तत्र कलनानिवस्तुपरिज्ञानानिकला:, ताश्च द्विसप्ततिःसमवायाङ्गादिग्रन्थप्रसिद्धाः, चत्वारश्च
वेदाः ग्रन्थाग्रम् १०००] सामवेद-ऋग्वेद-यजुर्वेदा-ऽथर्ववेदलक्षणा:साङ्गोपाङ्गाः, तत्राङ्गानि शिक्षा १कल्प २ व्याकरण ३ च्छन्दो ४ निरुक्त५ ज्योतिष्कायन ६ लक्षणानि षट्, उपाङ्गानि तद्वयाख्यानरूपाणि, तैः सह वर्तन्ते इति साङ्गोपाङ्गाः । सेतमित्यादि निगमनम् ।
उक्तं नोआगमतो लौकिकं भावश्रुतम्, अथ लोकोत्तरिकं तदेवाऽऽह - से किं 10 तमित्यादि । लोकोत्तरैः लोकप्रधानरर्हद्भिः प्रणीतं लोकोत्तरिकम् । किं पुनस्तदित्याह
लोउत्तरियंभावसुतंजंइममित्यादि, यदिदमर्हद्भिर्द्वादशाकंगणिपिटकं प्रणीतं तल्लोकोत्तरिकं भावश्रुतमिति सम्बन्धः, तद्यथा-आयारो सूयगडमित्यादि, तत्र सदेव-मनुजाऽसुरलोकविरचितां पूजामर्हन्तीति अर्हन्तस्तैः, एवंभूताश्चातीर्थकरा अपि केवल्यादयो
भवन्त्यतस्तीर्थकरप्रतिपत्तये प्राह-भगवद्भिरिति समग्रैश्वर्य-निरुपमरूप-यश:-श्री-धर्म15 प्रयत्नवद्भिरित्यर्थः, इत्थंभूताश्च अनाद्यप्रतिघज्ञानादिमन्त: केचित् कैश्चिदभ्युपगम्यन्ते, उक्तं चैतद्वादिभिः -
ज्ञानमप्रतिघं यस्य वैराग्यं च जगत्पतेः।
ऐश्वर्यं चैव धर्मश्च सहसिद्धं चतुष्टयम् ॥१॥[ ] इत्यादि, अतस्तद्वयवच्छेदार्थमाह-ज्ञानावरणक्षपणादिप्रकारेणोत्पन्ने, नतुसहजे, ज्ञानदर्शने 20 धरन्तीत्युत्पन्नज्ञानदर्शनधरास्तैः, न चप्रस्तुतविशेषणव्यवच्छेद्याअप्येवंभूता एव, सहसिद्धं
चतुष्टयम् [ ] इत्यादिवचनविरोधप्रसङ्गात् । तर्हि सुगता इत्थंभूता अपि भविष्यन्तीति चेत्, अत्रोच्यते-तीतपडुपण्णेत्यादि, अतीत-वर्तमान-भविष्यदर्थज्ञायकैरित्यर्थः, न च सुगतानामतीत-भविष्यदर्थज्ञातृत्वसम्भव: एकान्तक्षणभङ्गवादित्वेन तदसत्त्वाभ्युपगमात्
असंतांचग्रहणेऽतिप्रसङ्गात्।अथसन्तानद्वारेणकालत्रयेऽप्यर्थानांसद्भावादतीता[2]र्थज्ञातृत्वं 25 तेषामपि न विहन्यत इत्याशङ्क्याऽऽह-सर्वज्ञैः सर्वदर्शिभिरिति, सर्वम् एकेन्द्रिय
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org