________________
છે તે આહાર શરીર કહેવાય છે. (૪) તૈજસ શરીર : ખાધેલા આહારને જે શરીર પકાવે, ગરમી રાખે,
તે તૈજસ શરીર છે. માણસ મૃત્યુ પામે ત્યારે જે શરીર ઠંડું પડી જાય છે. એનો અર્થ તૈજસ-ગરમી જે હતી તે જીવની સાથે ચાલી
ગઈ. તે તૈજસ શરીર છે. (૫) કાર્મણ શરીર : બાંધેલાં કર્મોનું બનેલું જે શરીર તે કાર્મણ શરીર. (૪) અંગોપાંગ નામકર્મ ઉપર સમજાવેલાં પાંચ શરીરોમાંથી ઔદારિક,
વૈક્રિય અને આહારક આ ત્રણ શરીરને જ અંગઉપાંગ વગેરે અવયવો છે. માટે (૧) ઔદારિક અંગોપાંગ, (૨) વૈક્રિય અંગોપાંગ
(૩) આહારક અંગોપાંગ એમ ત્રણ અંગોપાંગ છે. (૫) સંઘાતન નામકર્મઃ જેમ દંતાલી ખેતરમાં ઘાસ એકઠું કરે છે તેમ
જે કર્મ ઔદારિકાદિ શરીરને યોગ્ય પુદ્ગલોને એકઠાં કરી આપે તે સંધાતન નામકર્મ તે શરીરના નામે જ ઔદારિક, વૈક્રિય,
આહારકાદિ એમ પાંચ પ્રકારના છે. (૬) બંધન નામકર્મ શરીરરૂપે બનેલાં પુદ્ગલોની સાથે પ્રતિદિન અંદર
ઉમેરાતા ઔદારિકાદિના પુગલોને જે કર્મ શરીર સાથે એકમેક કરી એકરૂપ બનાવે તે બંધન નામકર્મ. તે પણ ઔદારિકાદિ નામે પાંચ પ્રકારે છે. સંઘયણ નામકર્મઃ સંઘયણ એટલે હાડકાંનો બાંધો-રચના-મજબૂતાઈ મનુષ્ય તિર્યંચોને જ હોય છે. તેના ૬ ભેદો છે. (૧) વજ ઋષભ નારાચ (૨) ઋષભ નારાચ (૩) નારા (૪) અર્ધ નારાચ (૫) કીલીકા (૬) છેવટૂઠું. તે છએ સંઘયણનો અર્થ આ પ્રમાણે છે. : જેમ માંકડાનું બચ્ચું એની માતાના પેટે એવું વળગે છે કે તે છલંગ મારી એક વૃક્ષથી બીજા વૃક્ષ ઉપર કૂદે તો પણ પડે નહીં. ઊછળતી વખતે આ બચ્ચું ઊંધું થઈ જાય છે છતાં પડતું નથી. તેવા બંધને મર્કટબંધ કહેવાય છે. નારાચ શબ્દનો અર્થ આવો મર્કટબંધ થાય છે. જેમના શરીરમાં આવા મર્કટબંધની જેમ હાડકાં એકબીજામાં સામસામાં ગોઠવાયેલાં હોય તેના જેવી મજબૂતાઈ હોય, તે ત્રીજું
૯૪
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
WWW.jainelibrary.org
