________________
છે તે પણ દબાઈ જાય છે. માટે પાંચ પ્રકારની નિદ્રાને પણ દર્શનાવરણીય કર્મ કહેવાય છે. એટલે ચક્ષુદર્શનવરણીયાદિ ૪ અને નિદ્રાપંચક એમ કુલ દર્શનાવરણીય કર્મના ૯ ભેદ છે. (૧) નિદ્રા
: જે નિદ્રા સુખે સુખે ઊડી જાય, ચપટી
વગાડતાં જ માણસ જાગી જાય, દાદરમાં કોઈના પગનો અવાજ આવતાં જ ઊંઘ
નીકળી જાય, કૂતરાના જેવી જે ઊંઘ તે. (૨) નિદ્રાનિદ્રા
જે નિદ્રામાં દુખે જાગ્રત થવાય, જલ્દી ન જાગે, ઢંઢોળવાથી જાગે અથવા જેને જગાડવા પાણી છાંટવું આદિ પ્રક્રિયા કરવી
પડે તેવી ભારે ઊંઘ તે. (૩) પ્રચલા
: બેઠાં બેઠાં અથવા ઊભાં ઊભાં ઊંઘ આવે
તે પ્રચલા. (૪) પ્રચલામચલા : ચાલતાં ચાલતાં જે ઊંઘ આવે તે
પ્રચલાપ્રચલા. આ નિદ્રા મુખ્યત્વે બળદ, ઊંટ આદિ પશુમાં વિશેષતઃ હોય છે. મનુષ્યોમાં પણ નિર્ભય રસ્તો હોય, શરીર દરરોજ ચાલવાથી થાકેલું હોય અને વહેલા ઊઠીને ઊંઘ પૂરી થયા પહેલાં ઊઠીને ચાલવાનું હોય ત્યારે મનુષ્યાદિમાં પણ
આ નિદ્રા હોય છે. . (૫) થિણદ્ધિ
જે ઊંઘમાં મનુષ્ય ઊઠીને દિવસે ધારેલું કામકાજ કરી આવે, કોઈની સાથે મારામારી કરીને આવે અને પાછો આવીને સૂઈ જાય તો પણ ખ્યાલ ન આવે કે મેં આવું કામ કર્યું છે તેવી ભારે ગાઢ ઊંઘને થિણદ્ધિ નિદ્રા કહેવાય છે. આ પ્રમાણે દર્શનાવરણીય કર્મના કુલ ૯ ભેદો છે. આ કર્મ દ્વારપાલ, ચોકીદાર જેવું છે. જેમ દ્વારપાલ બહારથી આવેલા માણસને રોકે
૮૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
