Page Text
________________
પરસ્પર વિરોધી છે. માટે એક સ્થાને વિરોધી એવા નિત્યાનિત્ય બંને સાથે કેવી રીતે રહે ? જેમ અંધકાર હોય ત્યાં પ્રકાશ ન હોય અને પ્રકાશ હોય ત્યાં અંધકાર ન હોય તે બંને પરસ્પર વિરોધી હોવાથી સાથે રહેતા નથી. તેવી રીતે નિત્ય-અનિત્ય વિગેરે સાથે કેમ રહે?
ઉત્તર : ઉપર ઉપરની દૃષ્ટિથી વિરોધ લાગે. પરંતુ થોડીક સૂક્ષ્મદૃષ્ટિ ચલાવીએ તો વિરોધ શમી જાય છે. જેમ તમે કહ્યું કે પ્રકાશ અને અંધકાર બંને વિરોધી હોવાથી એક સાથે રહેતા નથી. પરંતુ આ વાત સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિએ વિચારશો તો જણાશે કે જે કોઈ એક પ્રકાશ છે. તે પોતે અંધકારની અપેક્ષાએ પ્રકાશ છે. અને બીજા અધિક પ્રકાશની અપેક્ષાએ અંધકાર પણ છે. જેમ બપોરે બાર વાગે ઘરમાં પડતો પ્રકાશ તે રસ્તાના તડકાની અપેક્ષાએ અંધકાર છે. અને ભોંયરાના અંધકારની અપેક્ષાએ પ્રકાશ છે. હવે કહો કે ઘરમાં પડતો પ્રકાશ તે પ્રકાશ કહેવાય કે અંધકાર કહેવાય કે બન્ને કહેવાય?
પંદર વર્ષનો એક પુત્ર દશ વર્ષવાળા પુત્રની અપેક્ષાએ મોટો છે અને વીસ વર્ષવાળા પુત્રની અપેક્ષાએ નાનો પણ છે. એટલે કે અપેક્ષાએ નાનો મોટો બન્ને છે. વિરોધી દેખાતા બન્ને ભાવો અપેક્ષાએ સાથે જ રહે છે.
જૈનદર્શનની આ સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિને નહિ સમજનારા અને ઉપર-ઉપરથી શબ્દોના જ પરસ્પર વિરોધને દેખીને કેટલાક દર્શનશાસ્ત્રીઓ જૈનદર્શનની એવી ટીકા કરે છે કે જેનો તો એક જ માણસને બાપ પણ કહે છે અને બેટો પણ કહે છે. પરંતુ જે બાપ હોય તે બાપ જ કહેવાય બેટો કેવી રીતે કહેવાય ? એવી જ રીતે જે માતા છે તેને જ જૈનો પત્ની માને છે. જે માતા હોય તે પત્ની કેવી રીતે કહેવાય ? જૈનો આવા વિરોધીને માનનારા છે જે વાત બરાબર નથી. ખોટી છે. ઇત્યાદિ લોકો બોલે છે. પરંતુ જરાક શાંતિથી અને સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિથી જો તપાસવામાં આવે તો કોઈપણ જાતનો વિરોધ આવતો જ નથી. જે માણસ એકનો (પોતાના પુત્રનો) પિતા છે. તે જ માણસ બીજાનો (પોતાના પિતાનો) પુત્ર પણ છે જ. અર્થાત્ એક જ માણસ પુત્રની અપેક્ષાએ પિતા, અને પિતાની અપેક્ષાએ પુત્ર છે જ. એમાં વિરોધની વાત શી છે ? અર્થાત વિરોધ છે જ નહીં. જેની અપેક્ષાએ તે માણસ પિતા છે તેની જ અપેક્ષાએ પુત્ર છે. એમ જે જૈનો માને તો વિરોધ આવે. પરંતુ જૈનો એમ
૧૦૬
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001103 |
| Book Title | Jain Dharma na Maulik Siddhanto |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhirajlal D Mehta |
| Publisher | Jinshasan Aradhana Trust |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 152 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 7 MB |