Yogashatak

SR No.: 001099
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Trust Surat
Publication Year: 1994
Total Pages: 324
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Yoga, & Philosophy
File Size: 19 MB

Page 193

અપુનર્બન્ધક અવસ્થામાં આવેલા જીવને પણ જો કે આ ગાથામાં કહેલા ત્રણ ઉપાયો હોય છે તથાપિ સમ્યગ્દષ્ટિ આદિ પ્રવૃત્તયોગીને પ્રધાનત૨૫ણે હોય છે એટલે મુખ્યતાએ તેને આશ્રયી કહેવાય છે.
પ્રવૃત્તયોગી એવા અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ દેશવિરતિધર અને સર્વવિરતિધર આત્માઓ, અરિહંત પરમાત્મા આદિ ચાર મહાપુરૂષોના શરણનો સ્વીકાર,દુષ્કૃતની ગર્હ અને સુકૃતની અનુમોદના, એ ત્રણ ઉપાયોના ગણને યથાયોગ્ય જીવનમાં ઉતાર્યા પછી હવે પોતાના આત્મામાં વિશેષ યોગદશા પ્રાપ્ત કરવા માટે નીચે મુજબ વિશેષ-વિશેષ ઉપાયોમાં પ્રધાનપણે પ્રવૃત્તિ કરે છે :
(૧) ભાવનાશ્રુતપાઠ :
આ આત્મામાં રાગ-દ્વેષ અને મોહ (અજ્ઞાન) આ ત્રણ મોટા દોષો છે. તે ત્રણેને મૂળથી દૂર કરવાના છે. તો જ મોક્ષપ્રાપ્તિ થાય તેમ છે. જો રાગાદિ દોષોમાંથી મુક્તિ મેળવી હશે તો જ કર્મોમાંથી મુક્તિ મળશે. અને કર્મોથી જો મુક્તિ મળશે તો જ દુઃખની મુક્તિ મળશે. માટે રાગ-દ્વેષ અને મોહ આ ત્રણ દોષોને બરાબર ઓળખી લેવા જોઈએ.
શરીરમાં જેમ કોઈ રોગ થયો હોય તો તે રોગ ક્યા કયા કારણોથી થયો
છે તે પહેલું જાણવું જરૂરી છે. આ રોગની માત્રા કેટલી છે ? તેનું સ્વરૂપ શું છે ? તે જાણવું પણ જરૂરી છે તથા જો આ રોગનો પ્રતિકાર કરવામાં નહીં આવે તો તેનાં કટુ ફળ કેવાં આવશે ? તે જાણવું પણ જરૂરી છે. તેની જેમ રાગાદિ દોષો કયા કયા કારણોથી થાય છે તે કારણો પ્રથમ જાણવાં જરૂરી છે. તે રાગાદિ દોષોનું સ્વરૂપ કેવું છે તે જાણવું પણ જરૂરી છે અને જો રાગાદિનો પ્રતિકાર કરવામાં નહીં આવે તો કેવાં કડવાં ફળો આ સંસારમાં ભોગવવાં પડશે તે જાણવું પણ જરૂરી છે. સારાંશ કે શરીરના રોગની જેમ (૧) રાગાદિ દોષોનાં કારણો (૨) રાગાદિ દોષોનું સ્વરૂપ અને (૩) રાગાદિ દોષોનાં ભાવિમાં આવનાર કટુ ફળો, એમ આ ત્રણ વસ્તુઓ જાણવી અત્યંત જરૂરી છે.
તથા આવા પ્રકારના રાગાદિનાં નિમિત્તો સામે આવે ત્યારે તેને જીતવા માટે મારે શું કરવું ? તે જાણવું પણ જરૂરી છે. તે ત્રણે દોષોને જીતવા મનમાં શું ભાવવું ? તે જાણવું પણ અત્યંત જરૂરી છે. આવા-આવા ભાવો જે શાસ્ત્રોમાં બતાવ્યા હોય છે તે શાસ્ત્રોને ‘‘ભાવનાશ્રુત” કહેવાય છે. તે ભાવનાશ્રુતોનો પાઠ
પ્રયોગશ્ચતઃ ૧૭૬