Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 570

અધ્યાય – સૂત્ર ૨૯-૩૦
તે તેનું મન ગણતરીના કામમાં અનેક ક્રિયાઓ કરવામાં રોકાયેલું હેઈ, એકાગ્રતાને બદલે વ્યગ્રતાવાળું જ સંભવે છે. તેવી જ રીતે દિવસ, માસ અને તેથી વધારે વખત સુધી ધ્યાન ટકવાની લેકમાન્યતા પણ જેનપરંપરાને ગ્રાહ્ય નથી; તેનું કારણ તે એમ બતાવે છે કે, વધારે વખત ધ્યાનને લંબાવતાં ઇંદ્રિયને ઉપઘાત સંભવતો હોવાથી, તે અંતર્મુહૂર્તથી વધારે લંબાવવું કઠણ છે. એક દિવસ, એક અહોરાત્ર કે તેથી વધારે વખત સુધી ધ્યાન કર્યું એમ કહેવાનો અર્થ એટલે જ છે કે, તેટલા વખત સુધી ધ્યાનનો પ્રવાહ લંબાયો અર્થાત્ કઈ પણ એક આલંબનમાં એક વાર ધ્યાન કરી, ફરી તે જ આલંબનનું કાંઈક રૂપાંતરથી કે બીજા આલંબનનું ધ્યાન કરવામાં આવે, અને વળી એ જ રીતે આગળ ધ્યાન કરવામાં આવે, ત્યારે તે ધ્યાનપ્રવાહ લંબાય છે. આ અંતર્મુહૂર્ત કાલપરિમાણ છોઘસ્થિક ધ્યાનનું સમજવું. સર્વજ્ઞમાં ઘટાવાતા ધ્યાનનું કાલપરિમાણ તે વધારે પણ સંભવે; કારણ કે મન, વચન અને શરીરની પ્રવૃત્તિ વિષેના સુદઢ પ્રયત્નને વધારે વખત સુધી પણ સર્વજ્ઞ લંબાવી શકે. જે આલંબન ઉપર ધ્યાન ચાલે, તે આલંબન સંપૂર્ણ દ્રવ્યરૂપ ન હતાં તેને એક દેશ-ઈ પર્યાય હોય છે; કારણ કે દ્રવ્યનું ચિંતન એ તેના કઈ ને કઈ પર્યાય દ્વારા જ શક્ય બને છે. [૨૭–૨૮]
હવે ધ્યાનના ભેદો કહે છે : आर्तरौद्रधर्म शुक्लानि । २९ । જે મહેન્દ્ર રૂ.
આર્ત, રૌદ્ર, ધર્મ અને શુક્લ એ ચાર પ્રકાર ધ્યાનના છે. त-२४

Translation AI Generated

Chapter - Sutra 29-30
The mind, when engaged in calculations, becomes distracted and is more inclined towards agitation than concentration. Similarly, the Jain tradition does not accept the validity of maintaining meditation for an extended period, such as a day, a month, or longer. This is because it shows that extending meditation for a longer duration can lead to disturbances of the senses, making it difficult to sustain beyond a brief moment of internal focus. To say one has meditated for a day, a full day and night, or longer means that the flow of meditation has persisted for that duration; that is, meditating once on a particular focus, and then shifting to a different aspect of the same focus or to another focus, and continuing in this manner, leads to a prolonged flow of meditation. This internal moment is related to comprehending the temporal dimension of the eightfold meditation. The temporal dimension of meditation performed in a state of omniscience may also be prolonged, as the mind, speech, and bodily activities can be extended for longer periods through steadfast effort. The focus on a particular object is subject to transformations, indicating that the object is not a complete substance; because the contemplation of substance is possible only through its various transformations. [27-28]
Now, the categories of meditation are described: the four types of meditation are Arta, Raudra, Dharma, and Shukla. 29.