Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 568

અધ્યાય -સૂત્ર ૨૬- ૨૮ ૩૦૧ સાધી શકે છે, તે એટલી બધી ઓછી હોય છે કે, તેની ગણના ધ્યાનમાં થઈ શકતી નથી.
૫: સામાન્ય રીતે ક્ષણમાં એક, ક્ષણમાં બીજા અને ક્ષણમાં ત્રીજા એમ અનેક વિષયોને અવલંબી ચાલતી જ્ઞાનધારા, ભિન્ન ભિન્ન દિશામાંથી વહેતી હવાની વચ્ચે રહેલ દીપશિખાની પેઠે અસ્થિર હોય છે. તેવી જ્ઞાનધારા - ચિંતાને વિશેષ પ્રયત્ન વડે બાકીના બધા વિષયેથી હઠાવી કઈ પણ એક જ ઈષ્ટ વિષયમાં સ્થિર કરવી, અર્થાત્ જ્ઞાનધારાને અનેક વિષયગામિની બનતી અટકાવી એકવિષયગામની બિનાવી દેવી, તે “ધ્યાન” છે. ધ્યાનનું એ સ્વરૂપ અસર્વજ્ઞ – છાસ્થમાં જ સંભવે છે, તેથી એવું ધ્યાન બારમાં ગુણસ્થાન સુધી હોય છે.
સર્વજ્ઞત્વ પ્રાપ્ત થયા પછી અર્થાત્ તેરમા અને ચૌદમા ગુણસ્થાનમાં ધ્યાન સ્વીકારવામાં આવ્યું છે ખરું; પણ તેનું સ્વરૂપ જુદા પ્રકારનું છે. તેમાં ગુણસ્થાનના અંતમાં જ્યારે માનસિક, વાચિક અને કાયિક વ્યાપારના નિરોધને ક્રમ શરૂ થાય છે, ત્યારે સ્થૂલ કાયિક વ્યાપારના નિરોધ પછી સૂક્ષ્મકાયિક વ્યાપારના અસ્તિત્વ વખતે “સૂક્ષ્મક્રિયાપ્રતિપાતી” નામનું ત્રીજું શુકલધ્યાન માનવામાં આવ્યું છે, અને ચૌદમાં ગુણસ્થાનમાં સંપૂર્ણ અગિપણની દશામાં શૌલેશીકરણ વખતે સમુચિછન્નક્રિયાનિવૃત્તિ' નામનું ચોથું શુકલધ્યાન માનવામાં આવ્યું છે. આ બંને ધ્યાને તે તે દશામાં ચિત્ત વ્યાપાર ન હોવાથી છવાસ્થની પેઠે એકાગ્રચિંતાનિધિરૂપ તે નથી જ; તેથી તે બંને દશામાં ધ્યાન ઘટાવવા માટે સૂત્રમાં કહેલ પ્રસિદ્ધ અર્થ ઉપરાંત ધ્યાન શબ્દનો અર્થ વિશેષ વિસ્તારવામાં આવ્યો છે, અને તે એ કે, માત્ર કાયિક સ્કૂલવ્યાપારને રોકવાને પ્રયત્ન તે પણ ધ્યાન છે, અને આત્મપ્રદેશોની નિપ્ર
W

Translation AI Generated

Chapter - Sutra 26-28 301 The ability to achieve is so minimal that it cannot be counted.
5: Generally, the flow of knowledge, which holds onto one subject for a moment, another for another moment, and a third for yet another moment, is unstable like a flame of a lamp fluttering in varying winds. Such a flow of knowledge – to firmly establish that thought in one desired subject by specially striving to detach it from all other subjects, that is, to prevent the flow of knowledge from moving towards multiple subjects and to make it single-focused, is what “meditation” is. This form of meditation is apprehensible only in the state of omniscience, thus such meditation exists only up to the eleventh stage of spiritual development. After attaining omniscience, that is acknowledged in the thirteenth and fourteenth stages, the nature of it is different. When the process of restraint of mental, verbal, and physical transactions begins at the end of the eleventh stage, after the restraint of gross physical transactions, during the existence of subtle physical transactions, a third type of meditation known as "subtle activity cessation" is considered. Additionally, in the fourteenth stage during the complete cessation of activity while reaching the state of non-attachment, the fourth type of meditation known as "complete cessation of activity" is acknowledged. In both of these types of meditation, since there is no mental activity in those states, it does not possess the quality of concentrated thought like the state of the sixth stage; therefore, to lessen meditation in both these states, apart from the well-known meaning stated in the sutra, the term meditation encompasses a broader meaning, which is that striving to merely halt physical activities is also regarded as meditation, and the removal of limitations of self-awareness.