Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 491

૨૯૪
તત્ત્વાર્થસૂત્ર
જ કે તેનુ દોષપણું અબાધિત નથી; તેથી ઊલટુ પ્રમત્તયોગ જે સૂક્ષ્મ ભાવના તે જાતે જ દોષરૂપ હાઈ તેનું દોષપણું સ્વાધીન છે અર્થાત્ તેના દ્વેષપણાના આધાર સ્થૂલ પ્રાણુનાશ કે બીજી કાઈ ખાદ્ય વસ્તુ ઉપર અવલ ંબિત નથી. સ્થૂલ પ્રાણનાશ ન પણ થયે હાય, કાઈ ને દુઃખ ન પણ દેવાયું હાય, બલ્કે પ્રાણનાશ કરવા જતાં કે દુઃખ દેવા જતાં સામાનું જીવન લખાયુ હોય અગર તે। સામાને સુખ પહોંચ્યું હોય છતાં, જો તેની પાછળની ભાવના અશુભ હાય, તે તે એકાન્ત દોષ જ ગણાવાની. તેથી આવી ભાવનાને શાસ્ત્રીય પરિભાષામાં ભાવહિંસા અથવા નિશ્ચયહિસા કહેવામાં આવી છે. ભાવહિંસા અને નિશ્ચયહિંસાને અ એટલા જ છે કે, તેનું દેષપણુ` સ્વાધીન હોવાથી ત્રણે કાળમાં અબાધિત રહે છે. માત્ર પ્રમત્તયાગ કે માત્ર પ્રાણવધ એ બંને છૂટા છૂટા હિંસા કહેવાવા છતાં તેમના દેાષપણાનુ તારતમ્ય ઉપર પ્રમાણે જાણી લીધા પછી એ બંને પ્રકારની હિંસાએ પ્રમત્તયાગજનિત પ્રાણવધરૂપ હિંસાની કોટિની જ છે, કે તેથી જુદા પ્રકારની એ પ્રશ્નોના ઉત્તર સ્પષ્ટ થઈ જાય છે; અને તે એ કે, ભલે સ્થૂલ આંખ ન જાણી શકે છતાં તાત્ત્વિક રીતે માત્ર પ્રમત્તયેાગ એ પ્રમત્તયોગજનિત પ્રાણુનાશની ાટિની જ હિંસા છે, અને માત્ર પ્રાણનાશ એ, એ કેટિમાં આવે તેવી હિંસા નથી.
પ્ર૦—જો ઉપર કહ્યા પ્રમાણે પ્રમત્તયાગ એજ હિંસાના દોષપણાનુ' મૂળ બીજ હાય, તેા હિંસાની વ્યાખ્યામાં એટલું જ કહેવું બસ છે કે પ્રમત્તયાગ એ હિંસા. અને જો આ દલીલ સાચી હાય તે। એ પ્રશ્ન સ્વાભાવિક રીતે જ થાય છે કે

Translation AI Generated

The faultiness of that which is not obstructed; therefore, the mistaken attachment that is a subtle feeling is, by itself, a fault. Its faultiness is independent, meaning its basis in aversion is not reliant on the destruction of gross living beings or any other edible objects. Even if there is no destruction of gross beings, or if no suffering is caused, but if the life of the object is intended to be extinguished or suffering is intended to be inflicted, then in principle, it is written as such. Even if happiness reaches the object, if the underlying feeling is impure, that is considered a singular fault. Thus, such feelings are termed as "bhāvahiṁsā" or "niśchayahitḥsā" in the classical definition. Bhāvahiṁsā and niśchayahitḥsā are applicable in such a way that their faultiness is independent, remaining unhindered across all three time periods. Even though mistaken attachment and mere annihilation of life can be termed as separate harms, once the difference in their faultiness is understood, these two types of harm fall under the category of harm caused by mistaken attachment that leads to the destruction of life; thus, the clarity regarding these issues is achieved. That is, even if the gross eye cannot perceive it, in reality, only mistaken attachment is harm that is the destruction of a living being generated by that attachment, and mere annihilation does not fall into that category of harm.
Q—If, as stated above, mistaken attachment is indeed the root cause of the fault of harm, then in the definition of harm, it suffices to state that mistaken attachment is harm. And if this argument is true, then a question naturally arises as