Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 421

તત્ત્વાર્થસૂત્ર
ભેદ શબ્દના બે અર્થોં : (૧) સ્ક ંધનું તૂટવું અર્થાત્ એમાંથી અણુઓનુ અલગ થવુ, અને (૨) પૂ`પરિણામ નિવૃત્ત થઈ ખીજા પરિણામનું ઉત્પન્ન થવુ. તે બંને અર્થાંમાંથી પહેલા અથ લઈ ઉપરના સત્રા લખ્યા છે. બીજા અ પ્રમાણે સૂત્રની વ્યાખ્યા આ રીતે થાય જ્યારે કાઈ સૂક્ષ્મ સ્કંધ નેત્રથી ગ્રહણ કરવા યેાગ્ય બાદર પરિણામ પ્રાપ્ત કરે છે અર્થાત્ અચાક્ષુષ મટી ચાક્ષુષ બને છે, ત્યારે એના એમ થવામાં સ્કૂલ પરિણામ અપેક્ષિત છે, જેને વિશિષ્ટ – અનંતાણુ – સંખ્યા ( સધાત ) ની અપેક્ષા છે. કેવળ સૂક્ષ્મત્વરૂપ પૂર્વ પરિણામની નિવૃત્તિપૂર્ણાંક નવીન સ્થૂલત્વ પરિણામ ચક્ષુષ અનવાનું કારણ નથી અને કેવળ વિશિષ્ટ અનંત સંખ્યા પણ ચાક્ષુષ બનવામાં કારણ નથી, કિ ંતુ પરિણામ ( ભેદ ) અને ઉક્ત સંખ્યારૂપ સધાત ખનેય સ્કંધના ચાક્ષુષ બનવામાં કારણ છે.
૩૧૪
જો કે સૂત્રગત ચાક્ષુષ પદથી તે ચક્ષુર્માંદ્ય સ્કંધના જ એધ થાય છે, તે પણ અહીંયાં ચક્ષુપદથી સમસ્ત ઇંદ્રિયાના લાક્ષણિક એધ વિવક્ષિત છે. તે પ્રમાણે સૂત્રને અ એ થાય છે કે બધા અતી દ્રિય સ્કંધના ઐદ્રિયક (ઇંદ્રિયપ્રાદ્ઘ ) બનવામાં ભેદ અને સંધાત તે હેતુ અપેક્ષિત છે. પૌદ્ગલિક પરિણામની અમર્યાદિત વિચિત્રતાના કારણથી જેમ પહેલાંના અતીદ્રિય સ્કંધ પણ પછીથી ભેદ તથા સધાતરૂપ નિમિત્તથી ઐદ્રિયક બની શકે છે, તે જ રીતે સ્થૂલ સ્ક ંધ સૂક્ષ્મ પણ બની જાય છે; એટલું જ નહિ પણ પરિણામની વિચિત્રતાના કારણથી અધિક ઇંદ્રિયાથી ગ્રહણ કરાતા સ્કંધ અલ્પ ઇંદ્રિયગ્રાહ્ય બની જાય છે. જેમ મીઠું', હિંગ આદિ પદાર્થ નેત્ર,

Translation AI Generated

Tattvaartha Sutra
The word "bhēda" has two meanings: (1) the breaking of a substance, meaning the separation of atoms from it, and (2) the cessation of the previous result leading to the emergence of the next result. From these two meanings, the first one is taken, and the above verses have been written accordingly. The second meaning is explained as follows: when a subtle substance receives a suitable result through sensory perception, meaning when an unperceived (achakshush) becomes perceived (chakshush), then there is an expected result from its process, which necessitates a specific count of infinite atoms (sadhat). Merely the cessation of the previous result in the form of subtlety does not cause the emergence of the new result in the form of grossness, and just a specific count of infinite atoms does not cause the state of perception; rather, it is the result (bhēda) and the described numerical representation (sadhat) that are the causes for the substance becoming perceptible.
Thus, the perceptual state described in the sutra refers specifically to the perception of the subtle substance; here, however, the term "chakshuh" is elucidated with reference to the characteristics of all senses. Accordingly, the sutra implies that the distinction and the substance are required for all prior sensory substances to become sensory. Due to the limitless variety of physical results, just as the previously subtle substances can become sensory later due to distinction and substantial causes, similarly, the gross substances can also become subtle; furthermore, due to the variety of results, substances perceived by superior senses can become less perceptible to lower senses. Just like salt or hing and other such substances.