Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 401

ર૦૪
તવાથa દ્રવ્યોનો આધાર કહેવાનું કારણ એ છે કે આકાશ તે દ્રવ્યથી મહાન છે.
આધેયભૂત ધર્મ આદિ ચાર દ્રવ્ય પણ સમગ્ર આકાશમાં રહેતાં નથી. તે આકાશના અમુક પરિમિત ભાગમાં જ સ્થિત છે. જેટલા ભાગમાં તે સ્થિત છે એટલો આકાશભાગ ટેવ કહેવાય છે. લેકને અર્થ જ પાંચ અસ્તિકાય. આ ભાગની બહાર આસપાસ ચારે તરફ અનંત આકાશ વિદ્યમાન છે; એમાં બીજાં દ્રવ્યની સ્થિતિ ન હોવાને લીધે એ મારા કહેવાય છે. અહીંયાં અસ્તિકાયના આધારઆધેય સંબંધને જે વિચાર છે, તે લોકાકાશને લઈને જ સમજવો જોઈએ.
ધર્મ અને અધર્મ એ બન્ને અસ્તિકાય એવા અખંડ સ્કંધરૂપ છે કે તે સંપૂર્ણ કાકાશમાં જ સ્થિર છે. એ બાબતને આમ પણ કહી શકાય ? વસ્તુત: અખંડ આકાશના પણ જે લેક અને અલેક એવા બે ભાગની કલ્પના બુદ્ધિથી કરવામાં આવે છે, તે ધર્મ, અધર્મ દ્રવ્યના સંબંધથી છે. જયાં એ દ્રવ્યોને સંબંધ ન હોય તે અલેક અને જેટલા ભાગમાં તેમનો સંબંધ હોય તે લક.
પુદ્ગલ દ્રવ્યને આધાર સામાન્ય રીતે કાકાશ જ નિયત છે. તથાપિ વિશેષરૂપે ભિન્ન ભિન્ન પુદ્ગલદ્રવ્યના આધારક્ષેત્રના પરિમાણમાં તફાવત હોય છે. પુદ્ગલદ્રવ્ય, કાંઈ ધર્મ, અધર્મ દ્રવ્યની માફક માત્ર એક વ્યક્તિ તે છે જ નહિ કે જેથી તે માટે એકરૂપ આધારક્ષેત્ર હોવાની સંભાવના કરી શકાય. ભિન્નભિન્ન વ્યક્તિ હોવાથી પુદ્ગલના પરિમાણમાં વિવિધતા હોય છે, એકરૂપતા નથી. એથી અહીંયાં એના

Translation AI Generated

The reason for stating the basis of the substances is that space is greater than that substance. The substance of inherent properties, along with the four substances, does not exist throughout the entire space. It is located only in certain finite regions of space. The portion of space in which it is located is called a 'ten'. However, the meaning is that there are five substances. Outside of this region, infinite space is present all around; since there is no location of other substances in it, it is called 'unoccupied'. Here, the relationship between the substances of the universe should be understood solely in terms of the local space.

Both dharma and adharma are such that they are immutable substances that are only stable in the complete space. This matter can be stated differently as well. In fact, even the concept of unbroken space is understood in two parts, named 'lek' and 'alek', which arise from the relationship of dharma and adharma substances. Where there is no relationship of these substances is called 'alek', and where there is a relationship is 'lek'.

The basis of pudgala substances is generally determined by space. Nevertheless, specifically, there are differences in the dimensions of the supporting fields of various pudgala substances. A pudgala substance, unlike some dharma or adharma substances, is not merely one entity such that there can be a uniform supporting field for it. Due to differing individuals, there is diversity in the dimensions of pudgala; there is no uniformity. Therefore, here it is.