Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 392

૧૫
અધ્યાય ૫-સૂત્ર ૨-૪ હવે મૂળ દ્રવ્યનું કથન કરે છે:
વ્યાજ વા ૨) ધર્માસ્તિકાય આદિ ઉક્ત ચાર અજીવ તત્ત્વ અને જીવ એ પાંચ દ્રવ્ય છે.
જૈન દષ્ટિ પ્રમાણે જગત માત્ર પર્યાય એટલે કે પરિ. વર્તનરૂપ જ નથી; કિન્તુ પરિવર્તનશીલ હોવા છતાંય તે અનાદિનિધન છે. આ જગતમાં જૈનમત પ્રમાણે મૂળ દ્રવ્ય પાંચ છે, તે જ આ સત્રમાં બતાવ્યાં છે.
આ સૂત્રથી લઈ આગળનાં કેટલાંક સૂત્રોમાં દ્રવ્યોના સામાન્ય તથા વિશેષ ધર્મોનું વર્ણન કરીને એમનું પરસ્પરનું સાધર્મી વૈધર્મ બતાવ્યું છે. સાધર્મને અર્થ સમાનધર્મ - સમાનતા, અને વૈધમ્યને અર્થ વિરુદ્ધ ધર્મ – અસમાનતા.
આ સૂત્રમાં જે દ્રવ્યત્વનું વિધાન છે, તે ધર્માસ્તિકાય આદિ પાંચ પર્દાથેનું દ્રવ્ય તરીકે સામ્ય છે; અને જે તે વૈધર્મ હોઈ શકે છે તે માત્ર ગુણ અથવા પર્યાયનું જ હોઈ શકે; કેમ કે ગુણ અથવા પર્યાય સ્વયં દ્રવ્ય નથી. [૨] હવે મૂળ દ્રવ્યનું સાધમ્મ વૈધર્મે કહે છે:
नित्यावस्थितान्यरूपाणि । ३ ।
પિપઃ વિટારા ૪T. ૧. સ્પે. પરંપરામાં આ એક જ સૂત્ર ગણાય છે, પરંતુ દિગં પરંપરામાં “વ્યા “જીવાશ્વ એવાં બે સૂત્ર અલગ અલગ મળે છે.

Translation AI Generated

15
Chapter 5 - Sutra 2-4 now speaks about the primary substances:
1) The five substances are the four non-living entities as referred to in the Dharmastikaya and the soul (jiva).
According to Jain philosophy, the universe is not merely an aggregate of manifestations; despite being subject to change, it is eternal and beginningless. In this universe, according to Jain belief, the primary substances are five, which are elaborated in this sect.
From this sutra onward, several subsequent sutras describe the general and specific attributes of substances, demonstrating their mutual identical and different qualities. The term 'identical qualities' refers to sameness, while 'different qualities' implies dissimilarity.
In this sutra, the statement regarding the nature of substance relates to the dharmastikaya and is the same as substance within the context of the five categories; and the different aspects referred to can only pertain to attributes or modes; for attributes or modes are not substances themselves. [2] Now the mutual identity of primary substances is explained:
Nityavasthitanyaroopani. 3.
In the Pitaka Vitarag 4T. 1. Sp. traditions, this is considered a single sutra, whereas in the Digambara tradition, "Vyajivaashva" appears as two separate sutras.