Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 301

ex
તત્ત્વાર્થસૂત્ર
કૃમિ, જળા, આહ્નિ બે ઈદ્રિયો હેાય છે ઃ એક સ્પર્શીન અને બીજી રસન. કીડી, કથવા, માંકડ આદિને ઉક્ત એ અને ઘ્રાણુ એ ત્રણ ઋન્દ્રિયા હોય છે. ભમરા, માખી, વીંછી, મચ્છર આદિને ઉક્ત ત્રણ તથા આંખ એ ચાર ઈંદ્રિયા હાય છે. મનુષ્ય, પશુ, પક્ષી, દેવ તથા નારકને ઉપરની ચાર અને કાન એ પાંચ ઇન્દ્રિયા હાય છે.
પ્ર—શુ આ સંખ્યા દ્રવ્ય દ્રિયની, ભાવઇ દ્રિયની કે ઉભય દ્રિયની સમજવી
ઉપરની સંખ્યા ફક્ત દ્રવ્યેન્દ્રિયની
સમજવી જોઈ એ. કેટલાકમાં દ્રવ્યેન્દ્રિય આછી હાવા છતાં ભાવઈ દ્રિય તે પાંચે હાય છે.
=
પ્ર॰~તા શું કૃમિ આદિ જં તુઓ ભાવઈ દ્રિયના બળથી જોઈ અથવા સાંભળી શકે ?
01
—નહિ. કેવળ ભાવદ્રિય કામ કરવામાં સમ નથી; એને’કામ કરવામાં દ્રવ્યઇંદ્રિયની મદદની જરૂર છે. એથી બધી ભાવઈદ્રિયા હેાવા છતાં કૃમિ તથા કીડી આદિ જંતુ નેત્ર તથા કાન રૂપ દ્રવ્યઈંદ્રિય ન હેાવાથી જેવા કે સાંભળવાના ક્રામમાં અસમર્થ છે; તેાયે તે પાતાતાની દ્રવ્ય દ્રિયની પદ્ભુતાના બળથી જીવનયાત્રાને નિર્વાહ તા કરી જ લે છે.
પૃથ્વીકાયથી સુરિ દ્રિય સુધીના આઠ નિકાયાને તો મન હેતું જ નથી. પંચેદ્રિયને મન àાય છે, પરન્તુ બધાને નહિ. પંચેન્દ્રિયના ચાર વર્ગો છે: દેવ, નારક, મનુષ્ય અને તિર્યંચ. આમાંથી પહેલા એ વર્ગમાં તે બધાને મન હોય છે, અને પાછલા બે વર્ગીમાં તે ફ્ક્ત જેએ ગĚમન્ન હોય

Translation AI Generated

Tattvarthasutra
There are two types of senses in creatures: one is touch and the other is taste. The insect, like a worm and a caterpillar, has three senses: those of touch, taste, and smell. Beings like bumblebees, flies, bees, and mosquitoes have three senses along with sight, making a total of four senses. Humans, animals, birds, gods, and hell beings have the first four senses, and hearing is the fifth sense.
Question: Should this number be understood as pertaining to material senses, mental senses, or both?
The above number should be understood only in terms of material senses. In some cases, despite there being fewer material senses, there are five mental senses.
Question: Can creatures like worms etc. see or hear with the power of their mental senses?
No. The mental senses do not operate alone; they require the assistance of material senses to function. Hence, despite the presence of all mental senses, creatures like worms and insects, lacking material senses like eyes and ears, are incapable of hearing, for example, and instead sustain their life journey through the power of their material and mental faculties.
From the earth beings to celestial beings, there are eight categories, but only five senses are associated with the mind. However, not all beings possess it. There are four classes of beings with five senses: gods, hell beings, humans, and non-human animals. Among these, the first class possesses minds, while only the last two classes possess minds partially.