Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 286

અધ્યાય ૨-સૂત્ર હ
૧૯
કર્યું` છે કે ઔપમિક આદિ ભાવા જીવનું સ્વરૂપ તેા છે; પરંતુ તે, બધા આત્માઓમાં મળતા નથી અને ત્રિકાળવતી પણ નથી. ત્રિકાળવતી અને બધા આત્માઓમાં પ્રાપ્ત થાય એવા એક જીવત્વરૂપ પારિણામિક ભાવ છે, જેના ફલિત અર્થ ઉપયાગ જ થાય છે. એથી એને અલગ કરી લક્ષણરૂપે કહ્યો છે. ખીજા બધા ભાવે। કાદાચિત્ક——કયારેક મળે એવા અને કયારેક ન મળે એવા, કેટલાક લક્ષ્યાંશમાં જ રહેનારા અને કસાપેક્ષ હાવાથી જીવના ઉપલક્ષણરૂપ થ શકે છે, લક્ષણ નહિ. ઉપલક્ષણ અને લક્ષણમાં તફાવત એ છે કે, જે પ્રત્યેક લક્ષ્યમાં સર્વાત્મભાવે ત્રણે કાળમાં પ્રાપ્ત થાય, તે લક્ષણ; જેમ કે અગ્નિમાં ઉષ્ણત્વ, અને જે કાર્યક લક્ષ્યમાં હાય અને કાર્યક્રમાં ન હાય, કદાચિત્ ાય અને કદાચિત ન હ્રાય અને સ્વભાવસિદ્ધ ન હાય, તે ઉપલક્ષણ, જેમ કે, અગ્નિનુ ઉપલક્ષણ ધુમાડો. જીવત્વને છેડીને ભાવાના આવન ભેદ આત્માના ઉપલક્ષણરૂપ જ છે. [૮] હવે ઉપયાગની વિવિધતા કહે છે ઃ
सद्विविधोऽष्टचतुर्भेदः । ९ ।
તે અર્થાત્ ઉપયાગ એ પ્રકારના છે તથા આઠ પ્રકારના અને ચાર પ્રકારને છે.
જ્ઞાનની શક્તિ-ચેતના, સમાન હેાવા છતાં પણ જાણુવાની ક્રિયા માધવ્યાપાર અથવા ઉપયોગ, બધા આત્મામાં સમાન દેખાતી નથી. આ ઉપયેગની વિવિધતા ખાદ્ય–આભ્યતર કારણેાના સમૂહની વિવિધતા ઉપર અવલંબિત છે વિષયભેદ, ઇંદ્રિય આદિ સાધનભેદ, દેશકાળભેદ ઇત્યાદિ વિવિધતા

Translation AI Generated

Chapter 2 - Sutra H
19
It is said that the nature of the soul is like that of an illustrative analogy; however, it is not found in all souls and is not present in all three times (past, present, future). The nature of life that is found in all souls and is consistent across three times is a resultant aspect, the fruitful meaning of which is utility. Therefore, it has been distinguished by its characteristics. It may sometimes be found and sometimes not, residing in certain targets, and may become a characteristic of the soul based on comparative attributes, but not a definitive characteristic. The difference between a characteristic and a sign is that a characteristic is something that is found in every target in an omnipresent way across all three times, just like the heat in fire; whereas a sign may or may not exist in a causal target, may or may not decrease, and may not be inherent, like the smoke of fire. The distinctions in the aspects of coming and going related to the nature of the soul are merely signs. [8] Now, the variety of utility is stated as follows:
"Sadvividho'ṣṭacaturbhedaḥ." 9
This means that utility is of such types and that there are eight types and four subtypes.
Despite the power of knowledge and consciousness being the same, the process of knowing does not appear the same in all souls. The diversity of this utility depends on the variety of the groups of external and internal causes, differences in subject matter, instruments like senses, and variations in location and time.