Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 271

તરવાથસૂત્ર
વર્તમાનમાં સુખ સગવડ પૂરાં ન પાડતી હોવાથી એને સમૃદ્ધિ કહી ન શકાય. એ જ રીતે જે છેક હયાત હેઈ માતાપિતાની સેવા કરે, તે પુત્ર છે; પણ જે છોકરા ભૂત કે ભાવી હોઈ આજે નથી, તે પુત્ર જ નથી આ જાતના માત્ર વર્તમાનકાળ પૂરતા વિચારો જુસૂત્રનયની કેટિમાં મૂકવામાં આવે છે.
જ્યારે વિચારના ઊંડાણમાં ઊતરનાર બુદ્ધિ એક વાર ભૂત અને ભવિષ્ય કાળનો છેદ ઉડાડવા તૈયાર થાય છે ત્યારે તે બીજી વાર તેથીયે આગળ વધી બીજો પણ છેદ ઉડાડવા માંડે છે. તેથી જ કઈ વાર તે શબ્દને સ્પશી ચાલે છે અને એમ વિચાર કરે છે કે જે વર્તમાનકાળ ભૂત કે ભાવથી જુદો હોઈ માત્ર તે જ સ્વીકારાય તે એક અર્થમાં વપરાતા ભિન્ન ભિન્ન લિંગ, કાળ, સંખ્યા, કારક, પુરુષ, ઉપસર્ગવાળા શબ્દોના અર્થો પણ જુદા જુદા શા માટે માનવામાં ન આવે ? જેમ ત્રણે કાળમાં સૂત્રરૂપ એક વસ્તુ કોઈ નથી પણ વર્તમાનકાળસ્થિત જ વસ્તુ એકમાત્ર વસ્તુ છે, તેમ ભિન્ન ભિન્ન લિંગવાળા, ભિન્ન ભિન્ન સંખ્યાવાળા અને ભિન્ન ભિન્ન કાળાદિવાળા શબ્દો વડે કહેવાતી વસ્તુ પણ ભિન્ન ભિન્ન જ માનવી ઘટે; આમ વિચારી બુદ્ધિ, કાળ અને લિંગ આદિ ભેદે અર્થભેદ માને છે. જેમ કે, શાસ્ત્રમાં એવું વાક્ય મળે છે કે “રાજગૃહ નામનું નગર હતું.” આ વાક્યને અર્થ સ્થૂળ રીતે એમ થાય છે કે એ નામનું નગર ભૂતકાળમાં હતું, પણ અત્યારે નથી. જ્યારે ખરી રીતે એ લેખકના સમયમાં પણ રાજગૃહ છે જ. હવે જો વર્તમાનમાં છે તે તેને હતું” એમ લખવાને શે ભાવ ? એ સવાલનો જવાબ

Translation AI Generated

Taraavatha Sutra
In the present, happiness and comfort cannot be fully ascribed, and thus it cannot be called prosperity. Similarly, one who serves their parents in this life is considered a son; however, one who is not currently present, whether in the past or future, is not regarded as a son at all. These thoughts are placed solely within the context of the present.
When the intellect, which delves deeply into thoughts, prepares to uncover the past and future, it further advances to expose another layer. Therefore, sometimes it perceives that which is accepted as distinct from the present is only that which is separate from the past and the future. Why then should the meanings of words with different genders, tenses, numbers, cases, and prefixes not be considered different? Just as there is no singular entity that exists uniformly across all three times, but the entity at present is the only existing one, so too, the objects referred to by words of different genders, numbers, and tenses may also differ from one another. Thus, by such reasoning, the intellect accepts the distinctions in meanings based on time and gender. For example, in the scriptures, there is a statement that "there was a city named Rajagriha." This sentence is superficially understood to mean that the city existed in the past but does not exist now. However, in reality, it persists even in the writer's time. Now, if it exists in the present, what is the purpose of saying it "was"? That is the question to be answered.