Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 269

તત્ત્વાર્થસૂત્ર ઇચ્છનાર, કપડાંને વિભાગ કર્યા સિવાય તે મેળવી નથી શકતે, કેમકે કપડું અનેક જાતનું છે. તેથી ખાદીનું કપડું, મિલનું કપડું એવા ભેદો કરવા પડે છે. એ જ રીતે તત્ત્વજ્ઞાનના પ્રદેશમાં સરૂપ વસ્તુ જડ અને ચેતન એમ બે પ્રકારની છે અને ચેતન તત્ત્વ પણ સંસારી અને મુક્ત એમ બે પ્રકારનું છે વગેરે પૃથક્કરણ કરવું પડે છે. આ જાતના પૃથકકરણભૂખ બધા વિચારો વ્યવહારનયની શ્રેણિમાં મૂકવામાં આવે છે.
ઉપર જણાવેલ દાખલાઓ ઉપરથી જોઈ શકાશે કે નૈગમનય એ લેક રૂઢિ ઉપર આધાર રાખતો હોવાથી અને લેકરૂઢિ આરોપ ઉપર નભતી હોવાથી તેમ જ આરોપ એ સામાન્ય તત્ત્વાશ્રયી હોવાથી નૈગમનયમાં સામાન્યગામીપણું સ્પષ્ટ છે. સંગ્રહનય તે સીધી રીતે જ એકીકરણ રૂપ બુદ્ધિવ્યાપાર હોવાથી સામાન્યગામી જ; વ્યવહારનય એ પૃથકકરણોન્મુખ બુદ્ધિવ્યાપાર હોવા છતાં તે ક્રિયા સામાન્યની ભિત્તિ ઉપર થતી હોવાથી તે પણ સામાન્યગામી જ. આમ હોવાથી જ એ ત્રણે નયોને દ્રવ્યાર્થિકનયના ભેદ તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે.
પ્રવ—ઉક્ત ત્રણે નમાં અંદરોઅંદર તફાવત કે તેમને સંબંધ શું છે ?
ઉ–નૈગમનયને વિષય સૌથી વધારે વિશાળ છે; કારણ કે તે સામાન્ય-વિશેષ બનેને લેકરૂઢિ પ્રમાણે ક્યારેક ગૌણભાવે તે ક્યારેક મુખ્યભાવે અવલંબે છે. સંગ્રહને વિષય નૈગમથી ઓછો છે; કારણ તે માત્ર સામાન્યલક્ષી છે. અને વ્યવહારનો વિષય તે સંગ્રહથી પણ ઓછો છે, કેમ કે તે સંગ્રહને સંકલિત કરેલા વિષય ઉપર જ અમુક વિશેષતાઓને

Translation AI Generated

The Tattvarthsutra cannot be acquired without making distinctions in clothing, because clothing comes in many types. Therefore, distinctions have to be made between khadi fabric and mill fabric. Similarly, in the realm of Tattvajñāna, there are two types of substance: non-sentient and sentient, and the sentient category must also be divided into worldly and liberated types, etc. Distinctions of this kind must be made. All such distinctions are placed within the category of transactional logic.

From the examples mentioned above, it can be seen that the nāigama logic, relying on customary usage, is straightforward because it is based on a common aspect. Since the assertion is dependent on a general principle, the generalization in nāigama is evident. The saṅgraha logic is essentially a direct trade of cognitive integration and is therefore also general; while the vyavahāra logic is based on differentiations, it still operates on the foundations of general action, making it also general. Thus, these three logics are described as separate from the substantial nature of the realities.

What is the difference among the three mentioned above, and what is their relationship?
The subject of nāigama is the most extensive; it can be both primary and secondary depending on the specific traditional assertion. The subject of saṅgraha is less expansive than nāigama because it is merely general. The subject of vyavahāra is even less than that of saṅgraha, as it pertains to specific characteristics based on subjects that are consolidated in saṅgraha.