Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 265

૮
તત્વાર્થસૂત્ર સામાન્ય રક્ષા : કોઈ પણ વિષયનું સાપેક્ષપણે નિરૂપણ કરનાર વિચાર એ નય.
નયના ટૂંકમાં બે ભેદ પાડવામાં આવે છે: ૧. દ્રવ્યાર્થિક અને ૨. પર્યાયાર્થિક.
જગતમાંની નાની મોટી બધી વસ્તુઓ એક બીજાથી છેક જ અસમાન નથી જણાતી. તેમ જ એ બધી છેક જ એકરૂપ પણ નથી અનુભવાતી. એમાં સમાનતા અને અસમાનતાના બને અંશે દેખાય છે. તેથી જ વસ્તુમાત્રને સામાન્ય વિશેષ ઉભયાત્મક કહેવામાં આવે છે. માનવી બુદ્ધિ પણ ઘણી વાર વસ્તુઓના માત્ર સામાન્ય અંશ તરફ ઢળે છે, તે ઘણી વાર વિશેષ અંશ તરફ. જ્યારે તે સામાન્યઅંશગામી હોય ત્યારે તેને તે વિચાર “દવ્યાર્થિકનય અને જ્યારે વિશેષઅંશગામી હોય ત્યારે તેનો તે વિચાર “પર્યાયાર્થિકનય' કહેવાય છે. બધી સામાન્ય દૃષ્ટિઓ કે બધી વિશેષ દૃષ્ટિઓ પણ એકસરખી નથી હોતી, તેમાં પણ અંતર હોય છે. એ જણાવવા ખાતર આ બે દૃષ્ટિઓના પણ ટૂંકમાં ભાગ પાડવામાં આવ્યા છે. દ્રવ્યાર્થિકના ત્રણ અને પર્યાયાર્થિકના ચાર એમ એકંદર સાત ભાગ પડે છે, અને તે જ સાત નય છે. દ્રવ્યદૃષ્ટિમાં વિશેષ કે પર્યાયદષ્ટિમાં દ્રવ્ય નથી આવતું એમ તે નથી જ; પણ એ દષ્ટિવિભાગ ગૌણપ્રધાન ભાવની અપેક્ષાએ સમજવો જોઈએ. - પ્રવ—ઉપર કહેલ બને નાને સરળ દાખલાથી સમજાવે.
ઉગમે ત્યાં, ગમે ત્યારે અને ગમે તે સ્થિતિમાં રહી દરિયા તરફ નજર ફેકતાં જ્યારે પાણીને રંગ, સ્વાદ, તેનું ઊંડાણ કે છીછરાપણું, તેનો વિસ્તાર કે સીમા વગેરે તેની

Translation AI Generated

Tattvarthasutra General Explanation: Any concept that represents a subject relatively is termed as Nay. Nay is broadly classified into two categories: 1. Dravyarthika (substance-oriented) and 2. Paryayarthika (modification-oriented). All things in the world, big or small, do not appear entirely unequal to one another. Likewise, they do not appear entirely the same either. They exhibit aspects of both similarity and dissimilarity. Hence, the mere substance is commonly referred to as a general special duality. Human intellect often leans towards either the general aspect of things or the special aspect. When it leans towards the general aspect, that thought is referred to as "Dravyarthika Nay," and when it leans towards the special aspect, it is called "Paryayarthika Nay." Not all general perspectives or special perspectives are the same; there are differences even among them. To indicate this, a brief division has also been made regarding these two perspectives. There are three divisions for Dravyarthika and four for Paryayarthika, totaling seven, which represent the seven nays. It is not that the substance does not appear in the special or modification perspective; rather, this division of perspectives should be understood in terms of secondary and primary significance. - The above is explained with simple illustrations. When one, at any time and in any circumstance, looks towards the sea, the water's color, taste, depth, clarity, extent, or boundary, etc. are all aspects related to it.