Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 263

તત્ત્વાર્થસૂત્ર પ્રવર્તકેએ મૃત પ્રમાણ ઉપરાંત નયવાદની જુદી સ્વતંત્ર દેશના કરી તે શા ઉદ્દેશથી ?
શ્રત અને નય અને વિચારાત્મકજ્ઞાન છે ખરાં, છતાં બનેમાં તફાવત છે; અને તે એ કે કઈ પણ વિષયને સર્વા શે સ્પર્શ કરનાર અથવા તેને સર્વાશે સ્પર્શવાને પ્રયત્ન કરનાર વિચાર તે મૃત; અને તે વિષયને માત્ર એક અંશે જ સ્પર્શ કરી બેસી રહેનાર વિચાર તે નય. આ કારણથી નયને સ્વતંત્ર રીતે પ્રમાણ ન કહી શકાય; છતાં તે અપ્રમાણ પણ નથી જ. જેમ આંગળીનું ટેરવું એ આંગળી ન કહેવાય તેમ આંગળી નથી એમ પણ ન કહેવાય; છતાં એ અંગુલીનો અંશ તો છે જ. તેમ નય પણ શ્રત પ્રમાણનો અંશ છે. વિચારની ઉત્પત્તિનો ક્રમ અને તેનાથી થતે વ્યવહાર એ બને દષ્ટિએ નયનું નિરૂપણ શ્રત પ્રમાણથી છૂટું પાડી કરવામાં આવેલું છે. કેઈપણ વિષય પરત્વે અંશે અંશે વિચાર ઉત્પન્ન થઈને જ છેવટે તે વિશાળતા કે સમગ્રતામાં પરિણમે છે. જે ક્રમે વિચાર ઉત્પન્ન થાય છે તે જ ક્રમે તત્વબોધના ઉપાય તરીકે તેનું વર્ણન કરવું જોઈએ, એમ માનતાં સ્વાભાવિક રીતે જ નયનું નિરૂપણ શ્રત પ્રમાણથી જુદું કરવાનું પ્રાપ્ત થાય છે. વળી કઈ પણ એક વિષયમાં ગમે તેટલું સમગ્ર જ્ઞાન હોય છતાં વ્યવહારમાં તેનો ઉપયોગ તે અંશે અંશે જ થવાનો, તેથી પણ સમગ્રવિચારાત્મક શ્રત કરતાં અંશવિચારાત્મક નયનું નિરૂપણ જુદું કરવાનું પ્રાપ્ત થાય છે.
જે કે જૈનેતર દર્શનમાં આગમ પ્રમાણની ચર્ચા છે. છતાં તે જ પ્રમાણમાં સમાઈ જતા નયવાદની જુદી પ્રતિષ્ઠા જૈન દર્શન કરી તેનું કારણ નીચે પ્રમાણે છે, અને એ જ

Translation AI Generated

The Tattvartha Sutra commentator asks what is the purpose of distinguishing the concept of Nayavada (the theory of partial viewpoint) from the authority of absolute knowledge (pramana), apart from the dead proof. It acknowledges that both sruta (scriptural knowledge) and nay (partial viewpoint) involve intellectual knowledge, yet there is a difference between the two. The distinction is that a thought that attempts to grasp a subject in its entirety or seeks to connect with all aspects is deemed 'dead'; whereas, a thought that engages only with a partial aspect of the subject is called nay. For this reason, nay cannot be independently termed as proof; however, it is also not without proof. Just as the act of touching a finger cannot itself be called a finger, it cannot be said that it is not a finger; yet it is indeed a part of the finger. Similarly, nay is a part of the proof of sruta. The sequence of the emergence of thought and the resulting actions illustrate that the explanation of nay, from both perspectives, is separated from the proof of sruta. Thoughts arise in parts regarding any subject, ultimately culminating in vastness or completeness. It is believed that the description of this emergence should be made in the same order as the emergence of thought; thus, it naturally follows that the representation of nay is distinct from the proof of sruta. Moreover, even if there is complete knowledge of a subject, its application in practice happens in parts; therefore, a representation of partial viewpoint (nay) stands distinct from the complete intellectual proof (sruta). In the non-Jain philosophical discourse, there is debate regarding the validity of canonical proof (agama). Nevertheless, Jain philosophy has a different status for nayavada that is encapsulated within that proof, and the reason for this is as follows.