Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 258

અધ્યાય ૧ - સૂત્ર ૩૨–૩૩ મતિ, મૃત આદિ પાંચે, ચેતનાશક્તિના પર્યાય છે. એમનું કાર્ય તિપિતાના વિષયને પ્રકાશિત કરવો એ છે. એથી તે બધાં જ્ઞાન કહેવાય છે, પરંતુ એમાંથી પહેલાં ત્રણ, જ્ઞાન અને અજ્ઞાન રૂપ મનાય છે; જેમ કે, મતિજ્ઞાન, મતિઅજ્ઞાન, શ્રતજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, અવધિઅજ્ઞાન –વિર્ભાગજ્ઞાન.
પ્ર–મતિ, કૃત, અને અવધિ એ ત્રણ પર્યાય પોતપોતાના વિષયનો બેધ કરાવતા હોવાથી જે તેઓ જ્ઞાન કહેવાય છે, તે પછી તેમને અજ્ઞાન કેમ કહેવામાં આવે છે ? કેમ કે જ્ઞાન અને અજ્ઞાન એ બન્ને શબ્દ પરસ્પર વિરુદ્ધ અર્થના વાચક હોવાથી એક જ અર્થમાં પ્રકાશ અને અંધકાર શબ્દની માફક લાગુ પડી શકે નહિ.
ઉ૦–અલબત્ત એ ત્રણે પર્યાય લૌકિક સંકેત પ્રમાણે જ્ઞાન તો છે જ, પરંતુ અહીંયાં એમને જ્ઞાન અને અજ્ઞાનરૂપ કહ્યા છે તે શાસ્ત્રીય સંકેત પ્રમાણે. આધ્યાત્મિક શાસ્ત્રનો એ સંકેત છે કે મિથ્યાદષ્ટિના મતિ, શ્રત અને અવધિ એ ત્રણે જ્ઞાનાત્મક પર્યાયે અજ્ઞાન જ છે, અને સમ્યગ્દષ્ટિના ઉક્ત ત્રણે પર્યાયે જ્ઞાન જ માનવા જોઈએ.
પ્ર. એ અસંભવિત છે કે ફક્ત સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા જ પ્રામાણિક વ્યવહાર ચલાવે છે અને મિથ્યાદષ્ટિ ચલાવતા નથી. એ પણ અસંભવિત છે કે સમ્યગ્દષ્ટિને સંશય તેમ જ ભ્રમસ્વરૂપ મિથ્યાજ્ઞાન બિલકુલ ન જ હોય અને મિથ્યાદષ્ટિને તે હંમેશાં હોય જ. એ પણ બરાબર નથી કે ઈદ્રિયાદિ સાધન સમ્યગ્દષ્ટિનાં તે પૂર્ણ તથા નિર્દોષ જ હોય અને મિથ્યાદૃષ્ટિનાં અપૂર્ણ તથા દુષ્ટ જ હોય. એ પણ કેણ કહી શકે

Translation AI Generated

Chapter 1 - Sutra 32–33: Mind, body, and the five elements form the different manifestations of consciousness. Their function is to illuminate the subject of the scriptures. Hence, they are all called knowledge, but the first three are considered as knowledge and ignorance; like, cognitive knowledge, cognitive ignorance, auditory knowledge, auditory ignorance, intuitive knowledge, and intuitive ignorance – division of knowledge.

Since the three manifestations of perception, action, and intuition denote their own subject, they are called knowledge, but why are they also referred to as ignorance? Because knowledge and ignorance are two terms with contradictory meanings and cannot be applied in the same sense as light and darkness.

However, those three manifestations are indeed knowledge according to worldly indications, but here they are referred to as forms of knowledge and ignorance according to scriptural indications. The spiritual scripture indicates that the perceptions, actions, and intuition of false belief are all considered as ignorance in the knowledge-related manifestations, while the same three manifestations in right belief should be acknowledged as knowledge.

It is impossible that only the right belief soul conducts valid transactions and the false belief does not. It is also impossible that right belief is free from doubt and the delusion of false knowledge while false belief always possesses it. It is not correct to claim that the sensory tools of right belief are complete and faultless, whereas those of false belief are incomplete and defective.