Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 253

તરવાથસૂત્ર
| મતિ અને શ્રુતજ્ઞાન દ્વારા રૂપી, અરૂપી બધાં દ્રવ્ય જાણી શકાય છે, પરંતુ એના પર્યાય તે કેટલાક જ જાણું શકાય છે; બધા નહિ.
પ્રત–ઉપરના કથનથી એમ સમજાય છે કે મતિ અને તના ગ્રાહ્ય વિષયોમાં ન્યૂનાધિકતા છે જ નહિ એ ખરું છે?
ઉ–દ્રવ્યરૂપ ગ્રાહ્યની અપેક્ષાએ તે બંનેના વિષયમાં જૂનાધિકતા નથી. પરંતુ પર્યાયરૂપ ગ્રાહ્યની અપેક્ષાએ બંનેના વિષયમાં ન્યૂનાધિકતા અવશ્ય છે. ગ્રાહ્ય પર્યાયમાં ઓછા વત્તાપણું હોવા છતાં પણ ફક્ત એટલી સમાનતા છે કે તે બંને જ્ઞાન ના પરિમિત પર્યાને જ જાણી શકે છે, સંપૂર્ણ પર્યાને નહિ. મતિજ્ઞાન વર્તમાનગ્રાહી હોવાથી ઈદ્રિયેની શક્તિ અને આત્માની યોગ્યતા પ્રમાણે દ્રવ્યોના કેટલાક વર્તમાન પર્યાને જ ગ્રહણ કરી શકે છે, પરંતુ શ્રતજ્ઞાન ત્રિકાળગ્રાહી હોવાથી ત્રણે કાળના પર્યાયને ડાઘણું પ્રમાણમાં ગ્રહણ કરી શકે છે.
પ્ર–મતિજ્ઞાન ચક્ષુ આદિ ઇદ્રિયથી પેદા થાય છે અને ઈદ્રિયમાં ફક્ત મૂર્તા દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરવાનું સામર્થ્ય હોય છે, તે પછી બધાં દ્રવ્યો મતિજ્ઞાનનાં ગ્રાહ્ય કેવી રીતે ગણાય?
ઉ–મતિજ્ઞાન ઈંદ્રિયની માફક મનથી પણ થાય છે. અને મન, સ્વાનુભૂત અથવા શાસ્ત્રક્રુત બધાં મૂર્ત, અમૂર્ત દ્રવ્યનું ચિંતન કરે છે. આથી મને જન્ય મતિજ્ઞાનની
અપેક્ષાએ બધાં દ્રવ્યને મતિજ્ઞાનનાં ગ્રાહ્ય માનવામાં કાંઈ વિરોધ નથી. જો કે, દિગં ગ્રંથમાં ર૭મા સૂત્રમાં
કળે ને બદલે માત્ર જો એવું જ છે.)

Translation AI Generated

Tarvath Sutra

Through the knowledge derived from thought (mati) and scriptural knowledge (śrutajñāna), both material and non-material substances can be known, but only some of their manifestations can be comprehended; not all.

From the statement above, it can be understood that there is indeed a certain limitation in the subject matter of thought and the objects of perception, isn't it?

In terms of the substantial form, regarding the objects of both knowledge types, there is no limitation, but regarding their manifest forms, there is certainly a limitation in the subjects of both. Even though the manifest objects of perception have less significance, there is still the shared capability that both can know only the limited manifestations of knowledge, not the complete manifestations. Since thought-related knowledge is focused on present perceptions, it can grasp only certain present manifestations of substances according to the faculties of the senses and the qualifications of the soul. However, scriptural knowledge is capable of comprehending all three-time manifestations in sufficient measure.

Thought-based knowledge arises through sensory organs like the eye, which has the capacity to perceive only material substances. Therefore, how can all substances be counted among the objects of thought-based knowledge?

Thought-based knowledge can also occur through the mind similar to the senses. The mind can reflect on both material and non-material substances, whether through direct experience or scriptural study. Thus, I find no contradiction in considering all substances as objects of thought-based knowledge concerning the knowledge generated by the mind. However, the text in the Digantha, in Sutra 7, mentions that only in such a way does it apply (referring to the limited nature of knowledge).