Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 231

- તવાથસૂત્ર હેતું નથી. જેમ કે નેત્રને વિષય રૂ૫ અને સંસ્થાન – આકાર – આદિ છે કે જે પુગલ દ્રવ્યના અમુક મર્યા છે. નેત્ર આમ્રફલ આદિને ગ્રહણ કરે છે એનો ભાવાર્થ એટલે જ છે કે, તે આમ્રફલના રૂપ તથા આકારવિશેષને જાણે છે. રૂપ અને આકારવિશેષ, કેરીથી જુદા નથી; આથી સ્કૂલ દૃષ્ટિએ એમ કહી શકાય કે આંખથી કેરી દેખાઈ. પરંતુ એ ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે આખે આખી કેરીનું ગ્રહણ કર્યું નથી. કેમ કે કેરીમાં તે રૂ૫ અને સંસ્થાન ઉપરાંત સ્પર્શ, રસ, ગંધ આદિ અનેક પર્યા છે; જે જાણવા નેત્ર અસમર્થ છે. તેમ જ સ્પર્શન, રસન અને ઘાણ ઈદ્રિય
જ્યારે ગરમ ગરમ જલેબી આદિ વસ્તુનું ગ્રહણ કરે છે, ત્યારે તે ક્રમથી તે વસ્તુના ઉષ્ણ સ્પર્શ, મધુર રસ અને સુગંધ રૂપ પર્યાને જ જાણે છે. કોઈ પણ એક ઈદ્રિય એક વસ્તુના સંપૂર્ણ પર્યાને જાણી શકતી નથી. કાન પણ ભાષાત્મક પુદ્ગલના ધ્વનિરૂપ પર્યાને જ ગ્રહણ કરે છે, બીજા નહિ. મને પણ કોઈ વિષયના અમુક અંશનો જ વિચાર કરે છે; એકસાથે સંપૂર્ણ અંશોને વિચાર કરવામાં તે અસમર્થ છે. આથી એમ સાબિત થાય છે કે ઈદ્રિયજન્ય અને મને જન્ય, અવગ્રહ ઈહા આદિ ચારે જ્ઞાન પર્યાયને જ મુખ્યપણે વિષય કરે છે અને દ્રવ્યને એ પર્યાય દ્વારા જ જાણે છે.
પ્ર. - પૂર્વસૂત્ર અને આ સૂત્ર વચ્ચે શું સંબંધ છે?
ઉ૦ – આ સૂત્ર સામાન્યનું વર્ણન કરે છે અને પૂર્વસૂત્ર વિશેષનું. અર્થાત આ સૂત્રમાં પર્યાય અથવા દ્રવ્ય રૂ૫ વસ્તુને અવગ્રહ આદિ જ્ઞાનના વિષય તરીકે જે સામાન્ય

Translation AI Generated

The Tavaathasutra is not for the purpose of understanding the essence of objects. Just as the eye perceives the shape and position of an object, it recognizes certain aspects of the material substance. When the eye perceives the mango, it understands the essence of the mango's form and shape. The form and shape are not different from the mango; thus, from a school of thought, it can be said that the eye sees the mango. However, it should be noted that the entire mango is not fully grasped. This is because, beyond form and position, there are numerous other qualities such as touch, taste, and smell that the eye cannot comprehend. Similarly, when the sense organs of touch, taste, and smell perceive warm jalebi or other substances, they only recognize the warm touch, sweet taste, and fragrant quality of the objects in sequence. No single sense can fully understand all aspects of an object. The ear, for example, can only grasp the auditory aspect of sound-producing substances and not anything beyond that. Likewise, the mind can only contemplate certain aspects of an object; it is unable to consider all aspects simultaneously. Therefore, it is proven that the knowledge generated by the senses and the mind primarily focuses on certain aspects of a substance and understands it through those aspects.

Question: What is the relationship between the Purvasutra and this sutra?
Answer: This sutra describes the general characteristics, while the Purvasutra describes the specifics. That is, in this sutra, the aspect or substance is treated as the subject regarding the knowledge of shape, substance, and the nature of the specific characteristics.