Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 203

તત્વાર્થસૂત્ર અવસ્થારૂપ પરિપૂર્ણ ચારિત્ર પ્રાપ્ત થતાં જ ત્રણે સાધનની પરિપૂર્ણતાના બળથી પૂર્ણ મેક્ષ શક્ય થાય છે.
સર્યનિચન: ઉપરનાં ત્રણે સાધનેમાંથી પહેલાં બે એટલે કે સમ્યગદર્શન અને સમ્યજ્ઞાન અવશ્ય સહચારી હોય છે. જેમ સૂર્યને તાપ અને પ્રકાશ એકબીજાને છોડીને રહી શકતાં નથી, તેમ જ સમ્યગદર્શન અને સમ્યગૂજ્ઞાન એકબીજા સિવાય રહેતાં નથી. પરંતુ સમ્યક્યારિત્રની સાથે એમનું સાહચર્ય અવયંભાવી નથી. કારણ કે સમ્યક્યારિત્ર સિવાય પણ કેટલાક સમય સુધી સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યજ્ઞાન જોવામાં આવે છે. આમ હોવા છતાં પણ ઉત્ક્રાંતિના ક્રમ પ્રમાણે સમ્યક્યારિત્ર માટે એવો નિયમ છે
૧. એક એ પણ પક્ષ છે જે દર્શન અને જ્ઞાનનું અવશ્ય ભાવી સાહચર્ય ન માનતાં વૈકલ્પિક સાહચર્ય માને છે. એ મત પ્રમાણે કેઈક વાર દશનકાળમાં જ્ઞાન ન પણ હોય. એનો અર્થ એવો છે કે સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત થવા છતાં દેવ, નાટક, તિયોને અને કેટલાક મનુષ્યોને પણ વિશિષ્ટ કૃતજ્ઞાન એટલે કે આચારાદિ અંગેનું જ્ઞાન હેતું નથી. આ મત પ્રમાણે દશનના સમયે જ્ઞાન ન હેવાનો અર્થ એ છે કે તે સમયે વિશિષ્ટ કૃતજ્ઞાન હેતું નથી પરંતુ દર્શન અને જ્ઞાનને અવશ્ય સહચારી માનતા પક્ષને આશય એ છે કે, દશનપ્રાપ્તિ પહેલાં જે મતિ આદિ અજ્ઞાનરૂપે જીવોમાં હોય છે, તે સમ્યગદશનની ઉત્પત્તિ અથવા મિથ્યા દૃષ્ટિની નિવૃત્તિથી સમ્યગરૂપમાં પરિણુત થઈ જાય છે, અને તે મતિ આદિ જ્ઞાન કહેવાય છે. આ મત પ્રમાણે છે અને જેટલો વિશેષ બોધ સમ્યકત્વ પ્રાપ્તિકાલમાં હોય, તે જ સમ્યગજ્ઞાન સમજવું, માત્ર વિશિષ્ટ શ્રત નહિ.

Translation AI Generated

The completion of the pure conduct (charitra) is possible when the Tattvarthsutra (Aphorisms of Reality) and the state of completeness are attained with the strength of the fulfillment of the three means (sadhanas). Among the three means mentioned above, the first two, namely right perception (samyagdarshana) and right knowledge (samyajjnana), are indeed always associated with each other. Just as heat and light of the sun cannot be separated, right perception and right knowledge do not exist independently. However, they do not necessarily always coexist with right conduct (samyakcharitra). This is because, for some time, right perception and right knowledge can be observed even without right conduct. Despite this, according to the order of liberation (utkranti), there is a rule for right conduct.

1. There is an opinion that does not necessarily accept the inseparable association of perception and knowledge, considering an alternative association instead. According to this view, there are times when one can have perception without knowledge. This means that even after attaining rightness (samyaktva), certain beings such as gods, spirits, and some humans lack specific knowledge regarding conduct and related matters. This view suggests that the absence of knowledge during the time of perception implies that there isn't any specific insightful knowledge at that moment; however, the perspective that perceives perception and knowledge as necessarily associated believes that the ignorance present before attaining perception, which exists as an inherent tendency in living beings, transforms into right perception (samyakdarshana) upon the removal of false vision (mithya drishti). This inherent tendency is referred to as knowledge (jnana). According to this perspective, the more specific insight present during the time of attaining rightness is understood as the right knowledge (samyajjnana), rather than being merely a specific subject of observation.