________________
हेतुबिन्दुटीका। व्यासिवचनात् । क भावनियमार्थम् ? " तात्रैव" दृष्टान्तम्मिाणि, [T. 214b.] सति चाशङ्कासम्भवे । कुतः ? । पारिशेष्यात् साध्यधम्मिपरिग्रहः। [S. 14b.] ननु अपक्षधर्मस्याहेतुखात् न नियमार्थताशङ्का । तथा हि - साध्यधर्मेण व्याप्तोऽपि धर्मो 5 यदि कचिद् धमिण्युपलभ्येत तदा तत्रैव खव्यापकप्रतीति
जनयेत् नान्यत्र [प्रत्या]सत्तिविप्रकर्षाभ्यां यथाक्रमम् । अनुपलब्धस्तु कचिद् धम्मिणि कथं गमकः ? । तथाभावे वा सर्वत्र खव्यापकं गमयेत् प्रत्यासत्तिविप्रकर्षाभावादे वेत्यत] आह- "तस्मात् सामर्थ्यात् ” इत्यादि । यदिदमनन्तरं सामर्थ्य समुपवर्णिणतम् अ. 10 स्मात् सामर्थ्यादर्थस्य साध्यधर्मिपरिग्रहलक्षणस्य भवति प्रतीति[प] टुधियां श्रोतृणाम् , किन्त्वशब्दकमर्थ स्वयमनुसरतां प्रतिपत्तिगौरवं स्यात् । तदुपचारमात्रात् स्वयमशब्दकार्थाभ्यूहरहिताद् धमिधर्म इत्यनेन पक्षधर्म इति ॥ समाननिर्देशात् [प्रतिपत्तिगौरवं च] परिहृतं भवति। " " प्रतिपत्तिगौरवं च " इति 'च'शब्देनै15 तदाह - ये परोपदेशमाकान्ति तैरयमर्थो लक्षण[व]नाद बोइव्य इति । [S. 15a.]
यथालक्षणं प्रतीतेरपक्षधर्मो न हेतुरिति कुतः ? इयमाशङ्का । ततस्तेषां लक्षणानुसारिणां नियमाशङ्कापरिहारार्थ चोपचारकर- .
[णमिति। 20
[७. पक्षधर्म इत्यत्र नियमव्यवस्था।] इह व्यवच्छेदफलवात् शब्दप्रयोगस्यावश्यमेवावधारयितव्यम् । षष्ठीसमासाच पक्षधम्म इत्यत्र नान्यः समासः सम्भवति। तथा च पक्षस्यैव धर्म [इत्येवमवधारणात् तदंशव्याप्तिविरुध्यत इति विरुद्धलक्षणतामुद्भावयन्नाह - [T. 215a.] " पक्षस्य 25 धर्मत्वे त्वं(तं) पक्षं विशेषणमन्यतो व्यवच्छेदकमपेक्षत " इति “ तद्विशेषणापेक्षस्य " धर्मस्य " अन्यत्र " पक्षीकृतादन्यस्मिन् सपक्षे "अननुवृत्तिः । तथा हि - यः पक्षण विशेष्यते स पक्षस्यैव भवति नान्य[स्य । यथा - यो देवदत्तस्य पुत्रः स तस्यैव पुत्रो न यज्ञदत्तस्यापि । १ अनुपलब्धस्यापि गमकत्वे । २. परोपदेशाकाविणाम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
